آخرین خبرها

اینترنت و دنیای نوجوانی

اینترنت و دنیای نوجوانی
یکی از منابعی که نوجوانان برای کسب اطلاعات از آن استفاده می کنند، اینترنت می باشد. 

مقدمه

شاید انسان هایی که بر روی کره زمین زندگی می کنند، هیچگاه فکر نمی کردند، انسان بتواند ابزاری را بسازد که در آن بتواند در یک زمان کوتاهی با انسان دیگری در آن سوی کره زمین ارتباط بگیرد و حجم بالایی از اطلاعات را به راحتی تبادل کند. اما امروز این اتفاق افتاده است. شبکه جهانی ای که از آن به عنوان اینترنت[۱] نام می بریم، به عنوان یک رسانه اجتماعی[۲] توانسته است، نفوذ گسترده ای بر زندگی انسان مدرن و پست مدرن در ابعاد فردی و اجتماعی او داشته باشد.
این نفوذ دارای آثار مثبت و منفی ای بوده است که گاه عدم توجه به آثار منفی آن، زمینه ساز مسائل فردی و اجتماعی در حوزه روان شناختی و جامعه شناختی شده است. شاید این را می شود گفت که بیشترین قشری که در این مورد به عنوان مسئله اجتماعی با آن درگیر شده است، نوجوانان و جوانان هستند. آسیب هایی که یک نوجوان می تواند از فضای مجازی بر او عارض شود، صرفاً یک آسیب فردی و یا صرفاً یک آسیب اجتماعی نیست، بلکه هر کدام این ها (فردی و اجتماعی) دسته آسیب هایی را به همراه دارد که باید برای درمان آن کاری انجام داد.

نوجوانی بخش مهم زندگی انسان

شاید نتوان هیچ دوره ای را به اندازه دوران نوجوانی مهم دانست. دورانی پر از فراز و نشیب که این فراز و نشیب ها می تواند موجب شکل دهی هویت درست او و یا تخریب آن باشد. از همین روی، لازم است هر آنچه که می تواند بر هویت بخشی درست این دوران و گذر مناسب آن کمک و یاری رساند، به کار گرفته شده و در مقابل، از هر آنچه که به گونه ای مانع رشد نوجوان و شکل گیری درست هویت اوست، اجتناب و دوری کرد.
تلویزیون، اینترنت و هر آنچه که به عنوان رسانه های جمعی و اجتماعی از آن یاد می شود، در شکل دهی هویت و شخصیت کودک، در این دوران بسیار نقش مهمی را ایفا می کنند. مشغولیت هایی که این رسانه ها برای نوجوان ایجاد می کنند، باید به گونه ای باشند که رشد و تربیت او را به همراه داشته باشند و به گونه ای با دادن دانش ها و اطلاعات درست به او، راهی برای افزایش شناخت و ایجاد انگیزه در پدیدایی رفتارهای مناسب در نوجوان باشد.

چرا نوجوانان به سمت اینترنت گرایش دارند؟

برای تحلیل بهتر چرایی این موضوع باید دوران نوجوانی را به خوبی شناخت، نیازهای او را دانست، با طرز فکر او آشنا شد، هیجانات او را کنترل کرد، رفتارها او را درک کرده و با سطح فهم و نیازهای او سنجید. مجموعه این عوامل باعث می شود تحلیل درستی از نوجوان و نوجوانی داشت. تحلیل رفتارها، گرایش ها و باورهای نوجوان به همین سادگی نیست و باید به طور کلی بر عناوین نام برده شده، احاطه داشت.
با توجه به ویژگی های دوران نوجوانی می توانیم این عوامل را به عنوان عوامل مهم در گرایش نوجوانان به سمت اینترنت بیان داریم:[۳]
۱)حس کنجاوی و دانستن در نوجوان
در کتاب های روان شناسی، کودک را به عنوان «دانشمند کوچک» معرفی می کنند، چرا که از راه انجام تجربه (آزمایش) به دنبال شناخت دنیای پیرامون خود هست. ولی خوب است این امر توجه شود که پایان یافتن دوران کودکی به معنای پایان یافتن دوران کنجکاوی انسان برای دانستن نیست. بلکه این قصه ادامه دارد. عطش دانستن در زندگی انسان می تواند تا پایان عمر در او زنده باشد. در نوجوانی به خاطر رشد عقلی و وارد شدن به دنیای تفکرات انتزاعی این میل به دانستن از روش های متنوعی سعی در تامین خود دارد. والدین، معلم و مربی، گروه های همسال، کتاب و … از جمله این موارد هستند که می توانند نیازهایی که مربوط به حس کنجکاوی نوجوان هست را ارضا کنند.
نوجوان در تامین این حس خود به منابعی که به راحتی در دسترس او قرار دارند و نیز دارای امنیت و اعتماد بیشتری است رجوع می کند. به راحتی نمی توان گونه های اطلاعات مورد نیاز را با منابع رجوع نوجوان تقسیم بندی کرد. بدین معنا که در کدام یک از مواردی که به دنبال کسب اطلاعات هست به کدام منبع اطلاعاتی رجوع می کند.نوجوان برای کسب اطلاعات ورزشی خود ممکن است به دوستان، تلویزیون و یا اینترنت رجوع کند و دیگر موارد هم به همین حالت است. ولی می توان این را به یقین گفت که اینترنت برای نوجوان یک منبع راحت و دم دستی به شمار می آید که حتی می تواند محرم نوع اطلاعاتی که او به دنبال دانستن آن باشد، هست.
با این بیان، خطرهایی که می تواند یک نوجوان را تهدید کند، مشخص می شود. دریایی از اطلاعات بدون نظارت در سایت های اینترنتی برای یک نوجوان مهیاست و این هست که خود آسیب به شمار می آید. از همین روی باید برای آن از سوی والدین و سیاستگذاران فرهنگی برنامه ها و محدودیت هایی قرار داده شود. راه اندازان سایت های اینترنتی برای خود تعهدی در سالم نگه داشتن جسم و روان کودک، نوجوان و جوان ندارند و این همان نکته ایست که هوشیاری والدین، مربیان و دست اندرکاران فرهنگی و تربیتی را می طلبد.

۱) تنوع طلبی

یکی از ویژگی های دوران نوجوانی که ممکن است تا مدت ها گریبان گیر انسان باشد، تنوع طلبی ایست که می تواند به گونه ای یک صفت منفی به شمار آید. تنوع طلبی به این معناست که شخص هر آنچه که احساس کند مطلوبش هست را طلب کند. آن را جزء نیازهای خود بداند و تمام سعی خویش را برای رسیدن به آن مبذول دارد.

تنوع طلبی، امری است که در سایت های اینترنتی به خوبی تامین می شود. فضای مجازی به گونه ای توانسته خود را به جای فضای حقیقی بر انسان دوران مدرن، قالب کند و از همین روی سعی بر آن دارد، حس تنوع طلبی ای که در انسان وجود دارد را نیز تامین کند. فضایی که اینترنت آفریده توانسته است مخاطبان بسیاری را مورد مخاطب خود قرار دهد. اطلاعات ورزشی، سرگرمی، تماشای فیلم، بازی های آنلاین و … بخشی از فضاهایی است که اینترنت، مخاطبانش را تامین می کند.

نوجوان خواستار دانستن است ولی گاه بسیاری از این دانستنی ها نیاز و مسئله او نیست و گاهی همین دانستنی ها می تواند مخرب باور، انگیزش و رفتارهای او باشد. از همین روی تنوع طلبی ای که نوجوان دارد، اگر مدیریت نشود، جهت دهی در آن نباشد، تخریب گر مواردی است که در این جا نام برده ایم.

۲) ارتباط با دیگران

اینترنت با فراهم کردن فضای ارتباطی ساده میان انسان ها با فرهنگ ها و زبان های گوناگون توانسته است جایگاه ویژه ای در ارتباطات برقرار کند. گاه این ارتباطات زمینه ساز جدا شدن نوجوان از بستر اجتماع می شود و کودک و نوجوانی که باید مهارت های ارتباطی و جامعه پذیری را بیاموزد، از جامعه جدا کرده و در نهایت ممکن است زمینه ساز اختلالات روانی همچون اسکیزوئید[۴] و یا شخصیت اجتنابی[۵] گردد.

آمار نشان می دهد که ۷۹ درصد از نوجوانانِ زیر هجده سال، در حال تجربه کردن احساس تنهایی هستند. شبکه هایی همچون، فیس بوک، توئیتر، گوگل پلاس، … این ارتباط را به راحتی میان نوجوان و دیگر افراد جامعه برقرار کرده است.

۳)فرار از تنهایی، استرس و اضطراب

تنهایی یکی از استرس ها و اضطراب هایی است که نوجوان از آن ترس دارد. نوجوان همچون دیگر افراد جامعه نیاز به آن دارد که توسط دیگران دوست داشته شود. از همین روی حاضر است برای این که توسط دیگران پذیرش شود و در گروه های ایشان قرار بگیرد، دست به کارهایی زند تا توسط گروه ها پذیرفته شود. از همین روی دست به همنوایی با دیگر گروه های اجتماعی می زند تا او را به عنوان بخشی از اعضای گروه بپذیرند.

نوجوانی که نتواند در محیط بیرونی خود این ارتباط را برقرار کند، ممکن است تن به حضور در گروه هایی در شبکه های مجازی و اینترنتی دهد. گاه او توجه ندارد که آسیب های این گروه چیست و چه خطراتی متوجه اوست. صرفاً به خاطر اینکه این فضا، یک فضای حقیقی نیست، از آن ترسی ندارد ولی نمی داند که همین گروه ها و فضاهای مجازی نیز می تواند آسیب های جدی برای او به همراه داشته باشد.

اینها بخشی از عواملی است که باعث آن می شود که نوجوان فضای اینترنت را به عنوان بخشی از زندگی خود قرار دهد و سعی در فعالیت در این فضا داشته باشد. اگر نوجوانی به لحاظ عاطفی و احساسی از سوی خانواده خود تامین نباشد، یک راه سریع الوصول آن در همین شبکه های مجازی و دنیای اینترنت هست. تامین عاطفه از سوی کسانی صورت می گیرد که هیچ تعهدی به رعایت اخلاق و موازین دینی و فرهنگی ندارند.

 

راه کارهای پیشنهادی

برای اینکه یک نوجوان بتواند از اینترنت استفاده درستی داشته باشد باید به موارد زیر توجه کرد:
  1. برای استفاده از اینترنت یک زمان خاصی را در روز مشخص کرد که نوجوان زمانی فراتر از آن را در این فضا صرف نکند.
  2. استفاده از اینترنت باید جهت دار باشد. بدین معنا که خانواده خود جهت استفاده ای را برای نوجوان مشخص کنند. سایت های مناسب او را معرفی کنند و یا او را به یافتن موضوعات مناسب در سایت های اینترنتی تشویق کنند.
  3. باید والدین و مربیان به او بیاموزند که فضای اینترنت، فضایی است که همه نوع انسانی با همه نوع افکار مثبت و منفی ای در آن فعالیت دارند. راه های تشخیص خوب و بدهای این فضا و محتواهای درآن را بفهمد.
  4. بستن سایت های نامناسب یکی از راه کارهای خوبی است که باید توسط والدین و مسئولان انجام پذیرد.
  5. استفاده از یک دستگاه عمومی در منزل برای ورود فرزند نوجوان به فضای اینترنت.

پی نوشت:

[۱] .«جهان پهنا» معادل فارسی «اینترنت» بیان شده است.
[۲] . رسانه های جمعی مجموعه‌ای از وسایل ارتباطی است که عموماً ارتباطی یک سویه را دنبال می‌کنند. ( Adam Kuper and Jessica Kuper, The Social Science Encyclopedia, Routledge 2001,p: 511.) رسانه‌های دیداری و شنیداری همچون تلویزیون، رادیو و… از جمله مهمترین رسانه‌های جمعی (گروهی) می باشند. در مقابل رسانه های جمعی، رسانه های اجتماعی است که در آن صرفا یک رابطه یک سویه نیست، بلکه این ارتباط دو سویه هست و مخاطب می تواند با ارسال کننده پیام نیز در ارتباط باشد، ولی اینگونه نیست که همه مخاطبان نیز بتوانند با هم در ارتباط باشند.(به خلاف شبکه های مجازی) اینترنت یکی از نمونه های رسانه های اجتماعی به شمار می آید.
[۳] . شاید نیاز به تذکر این نکته خالی از لطف نباشد که همین علل در مورد گرایش نوجوانان و جوانان به سمت شبکه های مجازی وجود دارد. ولی هر کدام یک از این ها (رسانه های اجتماعی و شبکه های اجتماعی) دارای ویژگی های خاصی برای خود نیز هستند که موجب گرایش نوجوان به آنها می باشد که خود مجالی دیگر را برای گفتگو طلب می کند.
[۴] . اختلال شخصیت اسکیزوئید )SPD) ، از دسته اختلالات شخصیت گروه اول می باشد که دارای رفتار عجیب و غریب هستند. این افراد دارای روابط اجتماعی کافی و رضایت بخشی نیستند. کم بودن ارتباط با دیگران، امری است که این افراد آن را بسیار می پسندند و به دنبال رسیدن به این خلوت هستند ولی این رفتار برای اطرافیان او ناپسند شمرده می شود. اسکیزوئیدها، بسیار کمرو و گوشه گیر هستند و به راحتی نمی توانند هیجانات و عاطفه خود را برای دیگران بروز دهند.
[۵] . اختلال شخصیت اجتنابی )APD) که از آن به اختلال دوری گزین تعبیر می شود، اختلالی است که جزو اختلال شخصیت گروه C  قرار دارد. این افراد به شدت به درون گرایش دارند و به خلاف افراد مبتلا به اختلال شخصیت گروه ب (نمایشی، ضداجتماعی، خودشیفته و مرزی)، توجه کمی را به خودشان جلب می کنند.
این افراد به گونه ای خود را فاقد مهارت های اجتماعی در ارتباط با دیگران توصیف می کنند. نباید این افراد را صرفاً یک شخصیت کمرو معرفی کنید بلکه این افراد به اندازه ای احساس حقارت و کمبود عزت نفس دارند که ترجیح می دهند کسی را در اطراف خود نداشته باشند.
 
 
نویسنده: محمدحسین افشاری

همچنین ببینید

سیمای خانواده اسلامی در نگاه امام رضا (علیه‌السلام)

سیمای خانواده در نگاه امام رضا (علیه السلام)

«خانواده» از گذشته‌های دور تا به امروز به‌عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی و پایه‌گذار جوامع، فرهنگ‌ها و تمدن‌های بشری شناخته شده‌است. دین اسلام، به‌عنوان یک مکتب انسان‌ساز، توجه ویژه‌ای به ارزش و مقام خانواده دارد و آن را مرکز تربیت می‌داند. سعادت و شقاوت جامعه انسانی را نیز به اصلاح و فاسد بودن این نهاد وابسته می‌داند و تشکیل خانواده را به‌عنوان تأمین‌کننده نیازهای عاطفی و معنوی انسان، از جمله دستیابی به آرامش، تلقی می‌کند. خانواده تنها نظام اجتماعی است که در تمامی جوامع، چه مذهبی و چه غیرمذهبی، مورد پذیرش و توسعه قرار گرفته و در هر جامعه نقش و جایگاه متفاوتی دارد. هرچند خانواده یک هسته کوچک اجتماعی است، اما تأثیر و نقش آن در زندگی اجتماعی مردم برجسته و قابل توجه است. در آیه ۷۴ سوره فرقان آمده است: «وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّیاتِنَا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَامًا؛ و کسانی که می‌گویند خدایا، ما را از همسرانمان نور چشمان ببخش و ما را رهبر پرهیزکاران گردان.» این آیه بر اهمیت خانواده و پیش آهنگی آن در تشکیل جامعه نمونه انسانی اشاره دارد، چنان که پیوندهای سالم و درخشان خانوادگی را ایده آل پرهیزکاران معرفی می‌کند. با توجه به اهمیت موضوع خانواده و نقش آن در سعادت فردی و اجتماعی، این نوشتار به‌دنبال ترسیم سیمای خانواده اسلامی از دیدگاه امام رضا (علیه‌السلام) هست. به‌عبارت دیگر، این پژوهش می‌کوشد تا با بررسی روایات و سخنان امام رضا (علیه‌السلام)، ویژگی‌های یک خانواده تراز اسلامی را شناسایی و تحلیل کند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.