روابط کلامی همسران (بخش دوم)

محبت به همسر

غرور بی‌جا و گاهی اوقات حجب و حیای افراطی راه را بر تبادل عاطفی می‌بندد. برخی از همسران جوان، به‌ویژه مرد‌ها در اظهار محبت نسبت به همسرشان نوعی سردی یا «خسّت عاطفی» به خرج می‌دهند. حجب و حیا نیز به خصوص از ناحیه خانم‌های جوان، مانع از تبادل عاطفی است. امام رضا (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «بعضی زن‌ها برای شوهرشان بهترین غنیمت هستند، زنانی که برای شوهرشان اظهار عشق و محبت بکنند.»

به هر حال، گفتن جملاتی که حاکی از محبت زوجین نسبت به یکدیگر است نه تنها در رفع بسیاری از سوء تفاهم‌ها، سوء ظن‌ها و تردید‌ها مؤثر و کارساز است بلکه بر میزان و شدت محبت آن‌ها می‌افزاید و شیرین‌کامی زندگی را تضمین می‌کند.[۱]

مشورت و تبادل نظر

در برخى از مسائل که ، ارتباط زیادى با زن دارد و تصمیم گیرى مرد به تنهایى، نمى تواند، کاملاً صحیح و بى عیب و نقص باشد، مشورت و تبادل نظر، بهترین راه براى رسیدن به نتیجه مطلوب مى باشد.در قرآن کریم نمونه اى از مشورت بین همسران بیان گردیده است:«فان ارادا فصالاً عن تراض منهما و تشاور فلا جناح علیهما و ان اردتم ان تسترضعوا اولادکم فلا جناح علیکم اذا سلمتم ماءاتیتم بالمعروف»[۲]؛پس هر گاه والدین خواستند با رضایت و مشورت، فرزند خود را از شیر بگیرند، این کار ایرادى ندارد و اگر خواستید براى فرزندتان دایه بگیرید، در صورتى که حقوقى به حد متعارف به او دهید، اشکالى ندارد.

در جایى دیگر قرآن کریم با تعبیر دیگرى به زوجین توصیه مى کند که با هم مشورت نمایند:«وأتمروا بینکم بمعروف و ان تعاسرتم فسترضع له اخرى»[۳]و (درباره فرزندان، کاررا) با مشاوره شایسته انجام دهید؛ و اگر به توافق نرسیدید زن دیگرى شیر دادن آن بچه را برعهده مى گیرد.

از فوائد مشورت در امور خانواده این است که طرف مقابل خود را در فکر و تصمیمى که گرفته شده سهیم مى داند و دیگر احساس نمى کند که این کار بر او تحمیل شده است.[۴]

البته بدیهى است که آن چه مطلوب و مفید است، مشورت با همسر در امور مربوط به خانه و خانواده است؛ و یا امورى که زن در آن صاحب نظراست؛ و در امورى که به او ارتباطى ندارد مشورت، توصیه نمى شود. پس به وسیله مشورت با همسر، علاوه بر حل مشکلات، راه صحیح نیز انتخاب مى شود و امور به احسن وجه اداره مى گردد.

ارتباط در پوشش دعا

از ارتباط‌های بسیار سازنده جذاب و شورآفرین، ارتباطی است که همسران در قالب دعا برای همدیگر، بر قرار می‌کنند. چه لذت‌بخش و روح‌افزاست که همسران همدیگر را در پیشگاه پروردگار مهربان واسطه قرار دهند. این نیازی است که خداوند در قرآن با لطافت خاصی و به زبان دعا به همسران تعلیم فرموده و از اهمیت آن پرده برداشته که این چنین (به‌صورت جمعی و خانوادگی) به درگاه من بیایید و مرا بخوانید.

این یکی از آداب دلنشین و رشد آفرین دعا و ارتباط سازنده زوجین با یکدیگر است. وقتی همسران در حضور یکدیگر برای هم دعا می‌کنند این بهترین و شوق انگیز‌ترین حالتی است که همسران از آن پی به میزان صمیمیت و محبت یکدیگر می‌برند.خواندن دعاهایی همچون: «ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قره اعین و اجعلنا للمتقین اماما»؛[۵] پروردگارا، به ما از همسران و فرزندانمان آن ده که مایه روشنی چشمان (ما) باشد و ما را پیشوای پرهیزکاران گردان. و«رب اغفرلی و لوالدیَّ و لمن دخل بیتی مومناً…»؛[۶] پروردگارا مرا و پدر و مادرم و هر مومنی را که به سرای من داخل شود، بیامرز.» و چه مصداقی روشن‌تر و مهم تر از همسر برای لمن دخل بیتی…[۷]

تذکر:در قرآن کریم آیات بسیار زیادی از مهارت های کلامی میان فردی وجود دارد که صرفا مربوط به روابط کلامی همسران نمی باشد اما می توان آن ها را به طریق اولی در روابط بین همسران به کار برد ؛نمونه هایی از این آیات را که روایات زیادی هم در رابطه با هر کدام وجود دارد به صورت تیتر وار در ذیل می آوریم:

۱- به نرمی سخن گفتن

از مهارت های ارائه شده در قرآن بر ایجاد ارتباط کلامی مؤثر، به نرمی سخن گفتن وبرخورد ملایم وتوأم با مهروعواطف انسانی  با مخاطب است، چه آن که سخن گفتن با خشونت، آدمی را از مطلوب واقعی در گفتار، که همان تأثیرگذاری باشد دور می کند.

خداوند به حضرت موسی(ع) و برادرش هارون دستور می دهد که به سوی فرعون بروند و او را به بیان و سخنی نرم و به دور از تندی و خشونت به سوی حق دعوت کنند. “اذْهَبَا إِلَی فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَی * فَقُولا لَهُ قَوْلا لَینًا لَعَلَّهُ یتَذَکرُ أَوْ یخْشَی”.[۸]

۲- شایستگی سخن

کمیت و کیفیت سخن و در نظر داشتن معیارهای سخن شایسته و ارزشی از عوامل مهم برقراری ارتباط مؤثر است.خداوند فرمود: “وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلا مَعْرُوفًا”.[۹]ودر جایی دیگر می فرماید:«وقولوا للناس حسنا»[۱۰]
الفاظ خوب ومناسب می تواند همسر را به سمت صلح وپذیرش بکشاند ویک لفظ نامناسب میتواند شخص را عصبی وفضا را آماده بحث وجنجال نماید.[۱۱]

۳- آسان گویی در گفتار

” فَقُلْ لَهُمْ قَوْلا مَیسُورًا”.[۱۲] با گفتار نرم و آمیخته با لطف با آن ها سخن بگو.

۴- فروتنی و ادب در گفتار

. “وَقُلْ لَهُمَا قَوْلا کرِیمًا”[۱۳] منظور از قول کریم در این آیه، همان سخن مؤدبانه است.

۵- اعراض از سخن لغو

“وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ”. [۱۴]سخنی شایسته است که با دقت و اندیشه باشد.

۶-  انصاف در سخن گفتن

“وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا”.[۱۵]و هنگامی که سخن می گویید،عدالت را رعایت نمایید.

پی نوشت:[۱] مرکز مشاوره موسسه امام خمینی(ره)، مقاله «مهارت‌های کلامی بین همسران»[۲] بقره (۲)،آیه۲۳۳.[۳] طلاق(۶۵)، آیه ۶.[۴] اخلاق در قرآن،ج۳،ص۷۸.[۵] فرقان(۲۵)،آیه۷۴.[۶] نوح(۷۱)،آیه۲۸. [۷]مرکز مشاوره موسسه امام خمینی(ره)، مقاله «مهارت‌های کلامی بین همسران» [۸] طه(۲۰)،آیه۴۳و۴۴.[۹] نساء(۴)،آیه۵.[۱۰] بقره(۲)،آیه۸۳.[۱۱] اصول موثر در روابط صمیمانه همسران با الگو برداری ازاسوه های قرآنی و همسران بهشتی، ص۱۵۸[۱۲] اسراء(۱۷)،آیه۲۸.[۱۳] اسراء(۱۷)،آیه۲۳.[۱۴] مومنون(۲۳)،آیه۳.[۱۵] انعام(۶)،آیه۱۵۲.

نویسنده: محمدحسین افشاری