مقدمه
اختلال شخصیت[۱]، از دسته اختلالات روانی به شمار می آید که راه های درمانی آن بسیار سخت جواب می دهد. از همین روی درمان این دست از اختلالات روانی سخت و گاه غیر ممکن است.
در کتاب های آسیب شناسی روانی که به بررسی اختلالات شخصیت می پردازند، اختلال شخصیت را اینگونه تعریف کرده اند: «یک الگوی بادوام و پایدار از رفتار و تجربه درونی که به طور قابل ملاحظه‌ای با انتظاراتی که از شرایط فرهنگی فرد وجود دارد متفاوت باشد، فراگیر و غیرقابل انعطاف باشد.»[۲]
در یک تقسیم بندی اختلالات شخصیت را به سه دسته تقسیم کرده اند که هر کدام یک از این انواع اختلالات شخصیتی را در خود جای داده است. این سه دسته عبارتند از:
الف) اختلالات خوشه A: دارای رفتار عجیب و غریب
پارانویایی[۳]
اسکیزوئید[۴]
اسکیزوتایپال[۵]
ب) اختلالات خوشه B: دارای رفتار نمایشی و ناپایدار
ضداجتماعی[۶]
مرزی[۷]
نمایشی[۸]
خودشیفته[۹]
ج) اختلالات خوشه C: دارای رفتار مضطرب و بیمناک
دوری گزین[۱۰]
وابسته[۱۱]
وسواس فکری-عملی[۱۲]
آیا همه اختلالات روانی درمان پذیر هستند؟
شاید شما هم این سئوال به ذهن تان خطور کرده باشد که آیا اختلالات روانی درمان پذیر هستند یا نه؟ در مورد این سئوال باید جواب دهیم: خیر. علت این امر را باید در ویژگی هایی که در اختلالات شخصیت هست جویا شد و آن این است که افراد مبتلا به این اختلالات به راحتی تن به درمان نمی دهند؛ چرا که رفتارهایی که در خود می بینند را نشان از بیماری نمی دانند بلکه آن را نشانی از قوت خود و یا توان ذاتی که در ایشان نهفته است می دانند.
به عنوان نمونه افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال قائل هستند که توان خاصی در ارتباط با ماورا دارند که هیچ کس به مانند آنها توان این ارتباط را ندارد. این افراد خود را به گونه ای خاص می دانند که چیزهایی را درک می کنند که دیگران توان درک آن را ندارند.
نمونه دیگر در این مورد افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواس فکری-عملی هستند. این افراد نظم و کمال گرایی موجود در خود را نشانه ای از کمالات خود می دانند و افراط در کار کردن را نیز نشان از پایبندی ایشان به تعهدات اخلاقی.
از همین روست که این افراد به راحتی تن به حضور در جلسات مشاوره و اقدام برای درمان خود نمی دهند. اگر احیانا شما آنها را در اتاق مشاوره یافتید ذوق زده نشوید و فکر نکنید آنها برای درمان همان اختلال شخصیت آمده اند. این افراد را ممکن است در اتاق مشاوره ببینید ولی نه برای درمان آن اختلال شخصیت بلکه برای اختلالات دیگر ممکن است به شما مراجعه کنند. به عنوان نمونه افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی ممکن است برای دردی که از سوء مصرف مواد می کشند به اتاق مشاوره بیایند و یا افراد دوری گزین ممکن است برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی که در خود مشاهده می کنند برای درمان حضور پیدا کنند.
پس به یاد داشته باشید حضور این افراد در اتاق مشاوره برای درمان اختلال شخصیت شان نیست. حال برآنیم به بیان درمان های اختلالات شخصیت به طور کلی بپردازیم.
درمان های عمومی اختلالات شخصیت
۱)روان درمان گری
یکی از روش های درمان اختلال شخصیت، روان درمان گری است. از آن روی که برخی از این اختلالات ریشه در دوران کودکی فرد دارد، روان درمانگری می تواند یکی از روش های درمانی مطلوب برای درمان اختلالات شخصیت باشد چرا که روان درمانی کمک می کند آن تجارب اولیه در دوران آغازین زندگی اصلاح شود و ریشه و عوامل پیدایی این اختلال در شخص از بین برود.[۱۳]
اما توجه به این نکته لازم است که روان درمانی باید در کنار مصرف داروهای مرتبط صورت بگیرد. به عنوان نمونه لازم است برای فرونشاندن برخی از علایم افسردگی و تکانشگری که با اختلالات شخصیت همراه است، از داروهای ضدافسردگی استفاده کرد.[۱۴]
راه دیگری که در کنار روان درمانی فردی می تواند در درمان اختلالات شخصیت بر سرعت درمان بیفزاید، روان درمانی گروهی است.
۲)درمان های شناختی
بر اساس اندیشه روان شناسان شناختی، آنچه زمینه ساز پیدایی اختلالات در افراد هست، باورهای منفی ایست که این افراد در مورد خود، دیگران و یا محیط پیرامون خود دارند. به عنوان نمونه یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته این تصور را دارد که بدون اطمینان بخشی دیگران قادر به تصمیم گیری نیست و یا فرد مبتلا به وسواس فکری-عملی بر این باور است که همه چیزها را می داند و اگر چیزها به هم ریخته شوند، اشتباهات وحشتناکی اتفاق خواهد افتاد.
از همین روی درمانگران شناختی بر این باور هستند که کمک کردن به افراد در به چالش کشیدن افکار منفی شان و اصلاح آن می تواند در درمان این نوع از اختلالات شخصیت سهم به سزایی داشته باشد.
سخن آخر
هر کدام یک از اختلالات شخصیت نیز می تواند روش های درمانی منحصر به خود را نیز داشته باشد. به عنوان نمونه رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) که با پذیرش و همدلی مراجع محور اقدام به درمان شخص می کند، یکی از روش های خوب درمانی در درمان اختلال شخصیت مرزی است.
پی نوشت:
[۱] . personality disorders[۲] . مهدی گنجی، آسیب شناسی روانی بر اساس dsm5، تهران: نشر ساوالان، ۱۳۹۶، ج ۲، ص ۲۴۸.[۳] . paranoid personality disorder[۴] . Schizoid personality disorder[۵] . Schizotypal personality disorder[۶] . Antisocial personality disorder[۷] . Borderline personality disorder[۸] . Histrionic personality disorder[۹] . Narcissistic personality disorder[۱۰] . Avoidant personality disorder[۱۱] . Dependent personality disorder[۱۲] . Obsessive compulsive personality disorder[۱۳] . این سخن در مورد همه اختلالات یکسان نیست چرا که برخی از اختلالات دارای عوامل زیستی هستند.[۱۴] . آن کرینگ و دیگران، آسیب شناسی روانی (علم و درمان اختلال های روان شناختی)، مترجمان: حمید شمسی پور و محسن کچویی، تهران: انتشارات ارجمند، اول، ۱۳۹۷، ج ۲، ص ۶۹۵.
نویسنده: محمدحسین افشاری
