اسباب بازی، وسیله سنجش و ساختن شخصیت انسان است.

چکیده:  کودکی مانند هر دوره ای از زندگی انسان، نیازهایی را می طلبد که لازم است محیط پیرامون او در مهیا کردن آنها همت داشته باشد. در این نوشتار به اسباب بازی به عنوان یکی از ملزومات کودکان پرداخته شده است.

 بازی برای کودکان نقشی حیاتی داشته و موجب پرورش روح و وسیله ای برای شادی و انبساط خاطر کودکان است. این جمله بسیار مشهور است که بازی برای کودکان صرفاً تفریح نیست بلکه هم تجربه و زندگی است که در زمان بازی بسیاری از مطالبی که برای زندگی بدان نیاز دارد، در آن می آموزد. بازی برای کودکان به گونه ای بر ساختن شخصیت ایشان تاثیرگذار است و می تواند به پویایی و اجتماعی شدن ایشان بیانجامد. والدین هم در این میان نقش مهمی دارند. پدر و مادر عاقل در ضمن بازی کودک، می تواند صفات اخلاقی و اجتماعی فراوانی را به او بیاموزد. عیب های رفتاری او را به گونه ای غیرمستقیم به او بازگو کند و راه اصلاح او را برایش بیان کنند. همچنین بازی در گروه باعث پرورش وجدان کودک نیز می شود.

 شاید یکی از بهترین معیارها برای اینکه بدانیم کودک فردی توانا یا ضعیف است از طریق بازی امکان پذیر باشد. یا فرمانده است یا فرمانبر؟ آرام است یا شلوغ و…
از طریق بازی کودک با اسباب بازی ها می توانیم احساسات نادرست و خصمانه یا دوستانه او را دریابیم و بفهمیم چه مسئله ای او را رنج می دهد، از که گله مند است، چه رویاهایی در سر دارد و چه مطالبی را در سر می پروراند و بسیاری از صفات و خصوصیات دیگر مثل : شجاعت ، ترس ، مهربانی ، قوه ابتکار و ابداع ، وضع عادی و یا نابسامان ، جنبه انزواجویی یا زندگی در جمع ، در سایه بازی کردن کودک مشخص می شود.
بازی باعث آرامش ، تسکین ، آموزش راه زندگی و ایجاد راهی برای رسیدن به انس و الفت در کودک می شود.

 انتخاب اسباب بازی های درست و متناسب با سن و جنس کودک، نقش مهمی است که والدین بر دوش خود دارند و باید به خوبی این نقش را ایفا کنند. شما پدر و مادر عزیز ساعت ها وقتتان را در فروشگاه اسباب بازی، صرف تهیه بهترین ، جالب ترین و بی خطرترین اسباب بازی ها برای فرزندتان می کنید و شاید واقعاً برایتان عجیب باشد وقتی که می بینید بعد از دادن اسباب بازی جدید به او، کودکتان دوباره به سراغ در قابلمه ای می رود که همیشه دوست دارد با آن بازی کند. این را بدانید بهترین اسباب بازی آن است که کودک را مجذوب خود کند و او را دوباره به سمت خود بکشاند. پس بهترین کار در این مورد این است که در خرید اسباب بازی برای کودکان سلیقه های ایشان را نیز مورد توجه قرار بدهید. شاید یکی از مهمترین نکات در این امر کمک به ماندگاری اسباب بازی هم باشد، چرا که کودک اسباب بازی ای را که خود پسندیده و انتخاب کرده، سعی می کند به درستی و بیشتر نگاه دارد تا اسباب بازی ای که با سلیقه دیگران انتخاب شده است.

رعایت تناسب سنی، در کنار توجه به جنسیت فرزند یکی از مهمترین معیارهای انتخاب اسباب بازی است. در سه سال اول، زندگی کودکان به سرعت تغییر می کند و در این میان رعایت سن کودک در انتخاب اسباب بازی مهم است.
کودک خردسال به اسباب بازی ای نیاز دارد که حواس پنجگانه او را تحریک کند. اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال، آنهایی هستند که رنگها، حالات مختلف سطح (نرمی یا زبری و غیره ) مواد و شکلهای جالب و متنوع را به کودک بنمایانند، بتواند او را به خود جذب کند و از اطرافیان بخواهد با آن اسباب بازی او را همراهی کنند.
اسباب بازی هایی که صدا دارند، مثل جغجغه به کودک احساس تسلط و کنترل می دهد و رشد مهارت های دستی و هماهنگی او را سرعت می بخشد.
کودکان نوپا از هرمهای اسباب بازی و الگوهایی که سر هم می شوند؛ از جمله اسباب بازی های داخل حمام و پازلهای چوبی که بر روی یک صفحه چیده می شوند، بسیار لذت می برند.
کودکان در دو سالگی مهارت چرخش مچ دست را کسب می کنند و اسباب بازی هایی که درپوش پیچی دارند و مکعب هایی که داخل هم چفت ، می شوند برای آنان مناسب است .
کودک پیش دبستانی از بازی با مکعب ها، وسایل نقاشی و رنگ آمیزی و هر چیزی که محرک بازی های تخیلی باشد، لذت می برد.همچنین بازی با کارتهای بازی یا دومینوهای تصویری برای او جالب است .

 شاید نوع اسباب بازی برای بچه های پسر و دختر در سنین مختلف تقریبا یکی باشد، اما شکل بازی های آنان با هم متفاوت است.
بازی پسرها و دخترها تا حدود یک سالگی با هم یکسان است و تفاوت هایی که وجود دارد بیشتر در رنگ آنهاست که ساخته نگاه های بزرگترها می شود نه اینکه این رنگ ها برای کودکان فرق داشته باشد. آنان می آموزند که چگونه دستهایشان را حرکت دهند، اشیا را در دست بگیرند، به دهان ببرند، صدای جغجغه را درآورند، به اداهای دیگران بخندند، با دستانشان بازی کنند، شصت پایشان را بگیرند و یا به دنبال عروسکهای متحرک بروند تا آنها را بگیرند، اما از حدود یک سالگی به بعد اختلافات در بازی های دخترو پسر نمایان تر می شود.
والدینی می توانند در امر آموزش های جنسیتی (دختری و پسری) به کودکان خود به خوبی کمک کنند که در این سن سعی برآن داشته باشند اسباب بازی های مناسب نقش های جنسیتی ایشان داشته باشند.

 به غیر از بازی با اسباب بازی ها یک سری بازی های دیگر وجود دارد که آنها با خود به تنهایی و یا با دوستانشان انجام می دهند.
پسرها از حدود دو سالگی کمی جسورتر می شوند، به راحتی مالکیت خود را اثبات می کنند و با توجه به شخصیت هایشان یا گستاخ می شوند یا آرام .
آنان که پر تکاپو و شلوغ کارترند به نظر می رسد که عجول تر هم باشند؛ پس بازی های مهیج و پرسروصدا را دوست دارند؛ مانند دنبال کردن او، گرفتن او و فریاد کشیدن.آنها همچنین بازی با پدر و مادر را بسیار دوست دارند و می خواهند هنگام بازی کردن با اسباب بازی هایشان پدر یا مادر و یا هر دو کنارشان باشند.پسرها کم کم بزرگتر که می شوند، فرم بازی آنها مشخص تر می شود؛ مثل جنگیدن با شمشیرهای چوبی، بازی با تانک ها، فرمانده یا سرباز شدن و…
نکته ای که در این امر هست و برخی صاحب نظران بر این اندیشه هستند، عدم تفاوت بازی های کودکان دختر و پسر است. این دست از اندیشمندان حوزه تربیت، این مطالب را برخاسته از جامعه می دانند؛ چرا که پسرهایی وجود دارند که دوست دارند عروسک هایی برای بازی داشته باشند و دخترانی که دوست دارند در میان وسایل اسباب بازی های خودشان، ماشین جنگی داشته باشند، نه اینکه بدان وابسته باشند.

 بچه ها بعد از دو سالگی معمولاً به خوبی متوجه جنس مخالف می شوند و با توجه به شخصیت دو طرف، از خود عکس العمل نشان می دهند؛ مثلا یک پسر شیطان دو ساله در کنار یک دختر آرام دو ساله که قرار می گیرد، در ابتدا سعی می کند مانند دخترک خود را آرام و مهربان نشان دهد، دست او را می گیرد و به زبان کودکانه که بزرگترها نمی فهمند، با او حرف می زند، خم می شود، در صورت او نگاه می کند، می خندد و گاهی می خواهد چهره اش را لمس کند، اما کم کم خسته شده و از خود عکس العمل نشان داده و برای جلب توجه او حتی ممکن است او را هل دهد و یا بزند.
این حالت در موقعیت عکس هم ممکن است به همین شکل باشد، اما در کل بچه ها خصوصا پسرها از دو سالگی به بعد عاشق جمع همسالان خود می شوند و از بودن با آنها لذت می برند. توجه به این امر مهم است که والدین برای زمینه بازی های گروهی کودکان را در این سن مهیا کنند و از دوری کودکان از هم خودداری کنند. عدم تربیت اجتماعی کودکان دوران ما، همین دوری ایشان از هم است،
در بچه های بالای سه سال تفاوت ها آشکارتر است ، مثلا اگر خاله بازی یک دختررا در نظر بگیرید که پسری همبازی او شده، معمولا دخترها مدیریت خانه را به عهده گرفته و با پسرها همچون برده رفتار می کنند. حتی اگر الگوی دختر مادری فرمانبردار و پدری مدیر باشد که او داشته، باز هم این دختر است که در نقش مادر، وظایف پدر را به پسر می گوید تا در بازی انجام دهد.

 ما با دختران شیطان زیادی روبه رو شده ایم ، اما اکثریت آنها آرامند و مطیع. بازی شایع آنها بعد از سه سالگی خاله بازی، معلم بازی، دنبال هم کردن، خواندن سرود دسته جمعی، گردش و…می باشد.

 «دکتر کارولین پلات » استاد روان شناسی کودکان در دانشگاه لندن ، در کتابش «بچه ها و روان آنان »می گوید: «از کودکی بچه ها می توانید به شخصیت آنها پی ببرید. من بارها با بچه هایی برخورد داشتم که از ۵، ۶ سالگی فقط سرشان در عکس کتاب ها و مجلات بوده و از بازی های بچه گانه دوری می کنند و در نهایت زمانی که به سنین نوجوانی می رسند، فکر و ذکرشان درس و مشق و مطالعه می شود.
تحقیقات به من نشان داده ، بچه هایی که در کودکی بسیار شیطان هستند، زمانی که وارد مدرسه می شوند، همه چیز را به شوخی گرفته و در درازمدت با درس و مشق و تکالیف مدرسه خو می گیرند، اما چیزی که مشخص است این است که نمی توان بچه ها را بدون بازی معنا کرد».
اجازه بدهیم کودکانمان با آنچه که لازمه دوران کودکی شان هست خو بگیرند و ایجاد ممنوعیت های نادرست را از برنامه های زندگی ایشان خارج کنیم.