مختصری در باب تجوید قرآن کریم

جزوه مختصری از تجوید قرآن کریم

حروف مقطعه قرآن کریم

اکنون که با اسامی حروف عربی آشنا شدید به راحتی می توانید حروف مقطعه قرآن کریم را نیز بخوانید.

از مجموع ۱۱۴ سوره قرآن کریم ,۲۹ سوره آن با کلماتی آغاز می شوند که باید به صورت قطعه قطعه خوانده شوند(هرحرفی با اسم عربی آن) و از این رو به آنها (حروف مقطعه) می گویند, مانند:

یس                    که خوانده می شود                        یا- سین

یادسپاری:

اسامی حروفی که به همزه ختم می شوند در حروف مقطعه نیز همزه آنها تلفظ نمی شوند.

اکنون با حروف مقطعه قرآن کریم , بدون ذکر موارد تکراری آنها آشنا می شویم:

ص    ق    ن    یس    حم     طه      طسم

الر    الم      المر     المص    حم عسق     کهیعص

علائم وقف

مسأله وقف و وصل و ابتدای صحیح عبارات قرآنی از ضروریات تلاوت قرآن مجید است. چه بسا در اثر عدم توجه به این مهم، معانی آیات الهی مخدوش گردد.

اما از آنجا که اکثر مردم به زبان عربی و مفاهیم قرآن آشنایی کافی ندارند، غالباً در انتخاب محل صحیح وقف و ابتدا دچار مشکل می شوند؛ لذا برای رفع نسبی این مشکل علاماتی وضع گردیده است که برخی از مهم ترین این علائم ( رموز وقف ) را شرح می دهیم.

( م ) = وقف لازم

وقف الزامی است و در صورت وصل، احتمال تغییر مفهوم جمله زیاد است.

( ط) = وقف مطلق

تأکید می شود وقف کنید. چون موضوع مورد بحث تمام است.

( ج ) = وقف جایز

هم می توان وقف کرد هم می توان وصل نمود.

( ز ) = وقف مجَوَّز

مانند وقف جایز است. البته وصل آن بهتر است.

( ص ) = وقف مرَخَّص

به خاطر طولانی بودن جمله و کمبود نفس، رخصت داده می شود وقف کنید و سپس از کلمه بعد ابتدا نمایید.

( لا ) = وقف ممنوع

نباید وقف کرد. اگر به طور اضطراری مجبور شدید وقف کنید حتماً برگردید و مجدداً وصل نمایید.

( قلی ) = وقف بهتر از وصل است.

( صلی ) =  وصل از وقف بهتر است.

وقف بر پایان هر آیه حتی اگر جمله ناقص باشد سنت نبوی(ص) است. هر چند در این موارد وصل آیات بهتر است.

قواعد نون ساکن

نون ساکن دارای ۴ حکم یا قاعده به شرح زیر می باشد:

ادغام : هرگاه نون ساکن به یکی از حروف «ی – ر- م – ل- و – ن » برسد نون ساکن حذف شده و این حروف(که اختصاراً به آنها حروف یرملون می گویند) با تشدید خوانده می شوند.

تذکر : در مورد احکام نون ساکن باید توجه داشت که تنوین هم نوعی نون ساکن محسوب می گردد.

مثال: مَن یَشَاء                 مَیَّشاء

مثال: سِراجاً مُنِیراً               سِراجَمُّنیراً

اظهار: بمعنای ظاهر و آشکار کردن است.

این قاعده زمانی رخ می دهد که حرف نون ساکن به یکی از حروف حلقی برسد.

حروف حلقی عبارتند از:« ء – هـ – ح – ع – خ – غ ».توجه داشته باشید که حرف الف در واقع همان همزه(ء) می باشد و بر عکس.

مثال: مَن ءَامَنَ – مِنهُم – مِن حَیثُ

نکات:

۱- در هنگام اظاهر نباید روی نون ساکنه زیاد مکث کرد.

-۲  نون ساکنه باید واقعاً ساکن تلفظ شود.

۳- نباید بین نون ساکنه و حرف حلقلی ، وقف و ایست ، و با اصطلاح سَکت داشته باشیم.

اقلاب(یا قلب به میم):در لغت بمعنای تقدیر کردن است و در تجوید بمعنای تبدیل نون ساکنه به میم.

حرگاه حرف نون ساکنه به حرف ب برسد نون ساکنه تبدیل به میم می شود.

مثال: مِن بَعدِ              مِمبَعدِ

برای تلفظ این میم ایجاد شده ما باید دو تا لب را به هم نزدیک کنیم به حدی که فاصله بسیار کمی با هم داشته باشند آنوقت بخش عمده صوت را از بینی خارج می کنیم و این حرف را به اندازه دو حرکت ادامه می دهیم و بعد حرف  ب  را تلفظ می کنیم.

تذکر: توجه داشته باشید که حرکت به میزان زمانی گفته می شود که نیاز است تا ما یک بند انگشتمان را به آرامی باز کنیم.

اخفاء: در لغت بمعنای مخفی کردن و در تجوید بمعنای ادای حرف در حالتی بین اظهار  و ادغام  است.

حرف نون ساکنه بجز در حوف یرملون و حروف حلقی و حرف ب که جمعاً ۱۳ حرف است در بقیه حروف که می شود ۱۵ حرف ، اخفاء می شود نون ساکنه در نزد حروف مابقی(۱۵=۱۳-۲۸) اخفاء می شود.

نحوه اخفاء : باید به نحو شروع اخفاء و در هنگام تلفظ بدون اینکه نوک زبان به مخرج حرف نون بخورد (یعنی بدون اینکه نوک زبان به سقف دهان بخورد)قسمت عمده صوت را از قسمت بینی خارج کنیم و این حالت را به اندازه دو حرکت ادامه بدهیم، سپس حرف مابقی را ادامه می دهیم.

مثال: اَنفُسَهُم – مَن کانَ – شَمساً زَمهَریراً