پیش درآمد
زن و مرد از آن روی که با هم در بستر کوچک ترین نهاد اجتماعی یعنی خانواده زندگی می کنند، وظایفی را برعهده خود دارند که برخی از این وظایف به طور خاص بر یکی از آن هاست[۱] و برخی از وظایف به طور مشترک بر عهده هر دو نفر(زن و شوهر) است.
آنچه از عمل به وظایف خاص و مشترک برای همسران حاصل می شود تشکیل خانواده ایست که می توان در آن آرامش را یافت[۲] و اعضایی که در آن حضور دارند با داشتن جوی آرامش بخش، شاهد رشد و شکوفایی خود باشند.
وظایف مشترک زن و مرد
با بررسی یک خانه خوب و متعادل می توان این وظایف مشترک را برای زن و مرد برشمرد:
- احترام به نقش ها و جایگاه های همسر
یکی از وظایفی که زن و مرد دارند، احترام به نقش و جایگاه همسر خود هست. زنی که به اقتدار مرد و مدیریت او بر خانواده احترام بگذارد می تواند شیرینی یک زندگی خوب را بچشد[۳] و از آن سوی زنی که برای مرد خویش در زندگی اقتداری قائل نباشد و هر روز بر محدوده قدرت و مدیریت او چنگ بزند، ناگزیر باید مردی آشفته را در کنار خودش داشته باشد که یا نسبت به مشکلات در منزل منفعل و بی تفاوت هست یا هر روز برای حفظ این اقتدار و محدوده قدرت خود، به پرخاشگری و درگیری با همسر می پردازد.
مرد هم موظف هست نقش ها و جایگاه همسر خود را حفظ کند. مردی که نداند زن او در خانه نقش و جایگاه یک مربی را دارد و جدای از همه اینها او مادر خانه است و مدیریت خانه بر عهده اوست، نمی تواند شاهد زنی باشد که آرامش بخش است و خانه ای زیبا را در اختیار او قرار می دهد.زنی که به اقتدار مرد و مدیریت او بر خانواده احترام بگذارد می تواند شیرینی یک زندگی خوب را بچشد و از آن سوی زنی که برای مرد خویش در زندگی اقتداری قائل نباشد و هر روز بر محدوده قدرت و مدیریت او چنگ بزند، ناگزیر باید مردی آشفته را در کنار خودش داشته باشد که یا نسبت به مشکلات در منزل منفعل و بی تفاوت هست یا هر روز برای حفظ این اقتدار و محدوده قدرت خود، به پرخاشگری و درگیری با همسر می پردازد.
برخی از روانشناسان حوزه خانواده بر این واقعیت اذعان دارند که یکی از علل پدیدایی خانواده های آشفته همین به هم ریختگی نقش ها در درون خانواده است؛ از همین روی سفارش می کنند، زن و مرد جایگاه خود را در خانه دوباره بیابند و خود بر پشت فرمان زندگی بنشینند.[۴]
در تعالیم اسلام نیز بر لزوم سلسله مراتب در خانواده تاکید می کند که از لوازم این سلسله مراتب، اقتدار بیشتر برخی از اعضاء در خانواده است.[۵] از جمله این اقتدارها، اقتدار والدین و از میان والدین بیشترین اقتدار بر اساس آیات و روایات به شوهر داده شده است.[۶]
- توجه به علائق و نیازهای همسر
در میان زن و مرد تفاوت های جسمی و روانی ای قابل تصور هست که این تفاوت ها در حوزه نیازهای ایشان نیز اختلافات گوناگون و متنوعی را پدید آورده استاستاد مطهری (ره) در کتاب نظام حقوق زن در اسلام بیان می دارد که به اعتقاد روان شناسان، تمام زن ها نیاز دارند که احساس کنند وجودشان موثر و مورد نیاز است.و اندیشمندان بسیاری را بر آن داشته که در مورد آن سخن بگویند. آنچه از لحاظ جسمی و روانی مرد بدان نیاز دارد با آنچه زنان بدان نیاز دارند، گاه تفاوت های ماهیتی دارد. زن نیاز به امنیت و دوست داشتن از سوی مردش را دارد، امنیتی که احساس کند کسی در قلب شوهر او به غیر خودش حاکم نیست و او یکه سوار عاطفی قلب اوست. زن نیاز دارد که محبوب دل همسر قرار گیرد و مرد به گونه ای دلبسته او باشد؛[۷] زن نیاز به ارتباط و پیوند جویی با همسرش را دارد که این نیاز به مانند زمینی است که هیچ گاه از آب سیر نمی شود.[۸]
استاد مطهری (ره) در کتاب نظام حقوق زن در اسلام بیان می دارد که به اعتقاد روان شناسان، تمام زن ها نیاز دارند که احساس کنند وجودشان موثر و مورد نیاز است.[۹]
از آن سوی مردان نیز نیازهایی دارند که برخی از طبع مردانه آنها یعنی از ابعاد جنسیتی و برخی نیز از تمایلات و خواسته های جنسی آنها برمی خیزد.[۱۰] نیاز به مقبولیت، نیاز به اقتدار و تبعیت پذیری و در نهایت نیاز به عشق ورزی و هیجان خواهی از جمله نیازهای مردان می باشد.[۱۱]
پی نوشت:
[۱] . از جمله وظایف خاص مردان، تامین نیازهای دینی، علمی و فرهنگی خانواده، تامین هزینه های اقتصادی خانواده و غیرت ورزی و وظایف خاص زنان، پذیرفتن مدیریت شوهر بر خانواده، امانتداری در غیاب شوهر را برشمرده اند. (تحکیم خانواده، محمدمحمدی ری شهری)[۲] . از نشانه های خانواده های متعالی می توان آرامش بخش بودند آن را که در آیه ۲۱ سوره روم بیان شده است، دانست. در این آیه خدای می فرماید: «وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّهً وَرَحْمَهً ۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ»؛ و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند![۳] . این احترام گذاشتن چیزی جدای از تبعیت محض است. مرد مدیریت خانواده را برعهده دارد و این بدان معنا نیست که او باید هر آنچه که به ذهن خود می رسد در مقام اجرا بربیاید. زن و دیگر اعضای خانواده می توانند به عنوان مشاوری امین در کنار تصمیم گیری های همسر نقش ایفا کنند و در جهت دهی درست به حرکت خانواده، اقتدار پدر را نیز حفظ کنند.
مشورت در خانواده این امر را نشان می دهد که دیگر اعضا هم می توانند در پیشبرد اهداف خانواده سهیم باشند و نیز در بخش اجرایی آن اهداف برای خود نقشی را انتخاب و ایفا کنند. [۴] . هی لی، ج، روان درمانی خانواده، مترجم: باقر ثنایی، تهران: نشر امیرکبیر، ۱۳۷۷، ص ۱۷۱.[۵] . محمدرضا سالاری فر، خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۲، نهم، ص ۹۱.[۶] . سوره نساء، آیه ۳۴: مردان، سرپرست زنان هستند؛ به دلیل آنکه خداوند برخی را نسبت به بعضی دیگر برتری داده است و به دلیل آنکه عهده دار تامین معیشت خانواده هستند؛ پس زنان درستکار فرمان بردارند…»[۷] .جانت شیلی هاید، روان شناسی زنان، مترجم: اکرم خمسه ای، تهران: نشر آگه و ارجمند، ۱۳۸۹، ص ۳۹۴.[۸] . محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن الکریم، قم: انتشارات اسلامی، ۱۳۸۸، ج ۱۶، ص ۱۶۶.[۹] . مرتضی مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، قم: صدرا، ۱۳۸۷، ص ۱۸۵.[۱۰] . مسعود نورعلیزاده، سلامت و اختلال جنسی همسران (رویکردی اسلامی و روان شناختی)، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۹۷، اول، ص ۱۰۱.[۱۱] . همان، ص ۱۰۱-۱۰۷
ادامه دارد …
نویسنده: محمدحسین افشاری
