مقدمه
سبک زندگی، بخشی جدای ناپذیر از زندگی انسان است. درست تر آن است که گفته شود، سبک زندگی است که به زندگی انسان یک هویت مناسب می دهد و باعث شکل گیری ابعاد حیات او می شود. هیچ انسانی را نمی توانید بیابید که سبکی را برای زیستن خود انتخاب نکرده باشد.
سبک زندگی، مشی کلی فرد و الگوی غالبی انسان در جهت رسیدن به اهداف و غلبه بر مشکلات خود است. از همین روی سبک زندگی از دو بخش مهم تشکیل شده است:
- مبانی نظری سبک زندگی: ریشه و پایه سبک زندگی برگرفته شده از مبانی نظری فرد و افراد یک جامعه است. باورها، ارزش ها، عقاید، انگیزه ها را می توان به عنوان مبانی نظری سبک زندگی برشمرد. این که چگونه فکر کنید و چه چیزهایی دارای اولویت در نزد شما باشد، بر روی انتخاب سبک زندگی شما تاثیر می گذارد.
- فرهنگ عملی سبک زندگی: رفتارها و اعمالی که شخص انجام می دهد، بروزات رفتاری همان سبک زندگی است. نوع خوابیدن، نوع خوردن، نوع پوشش، نوع رفتار با دیگران، نوع طراحی ساختمان و منازل نمونه هایی از فرهنگ عملی سبک زندگی به شمار می آیند.
عوامل روان شناختی موثر در انتخاب سبک زندگی
یکی از سئوالات مهم در مباحث سبک زندگی، عوامل روان شناختی موثر در انتخاب سبک زندگی است. ۴ عامل روان شناختی مهم را می توان موثر در انتخاب سبک زندگی توسط فرد دانست که عبارتند از: تقلید، ذوق و سلیقه، تمایلات و یادگیری.
۱)تقلید
تقلید، نقش مهمی در زندگی انسان دارد. انسان به واسطه تقلید از دیگران بسیاری از کارهای خود را انجام می دهد. این امر در کودکان دارای شدت بیشتری است. از همین روی یکی از روش های مهم در یادگیری، مشاهده شمرده می شود. «یادگیری مشاهده ای» [۱]به عنوان یکی از نظریات یادگیری در روان شناسی مطرح می باشد که توسط آلبرت بندورا[۲] (1925) ی کانادایی مطرح شده است. بندورا خود قائل بود مهمترین نوع یادگیری، یادگیری مشاهده ایست که در نظرات افراد دیگر همچون ثرندایک نیز در مورد آن سخن به میان آورده شده بود.[۳]
تقلید را می توان خروجی یادگیری مشاهده ای دانست. والدینی که به دنبال آن هستند که کودکان شان، در غذا خوردن، خوابیدن، رفتار دیگران و … رفتارهایی متناسب با فرهنگ خودشان داشته باشند، لازم است خود پایبند بدان رفتارهای فرهنگی باشند؛ چرا که کودکان از راه تقلید آن ها را می پذیرند و انجام می دهند. اگر کودکان مان در سبک غذا خوردن و یا ارتباط با دیگران دارای ضعف هایی هستند، در مرحله نخست لازم است که خود را در این میان نقد کنیم.
۲)ذوق و سلیقه
یکی دیگر از مواردی که در گزینش سبک زندگی موثر است، ذوق و سلیقه است. انسان تابع ذوق و سلیقه ای که دارد، اراده ای در او شکل می گیرد و این است که باعث می شود چیزی را انتخاب کند. خود این ذوق و سلیقه که یک امر روانشناختی است، تابه ارزش ها و شناخت هاییست که دارد. نوع خوراکی را که بر می گزیند تابع آ است که در این نوع غذا لذتی برای اوست که در انتخاب دیگر نوع غذا وجود ندارد.
۳)کشش ها و امیال فرد
یکی دیگر از این عوامل روان شناختی موثر، کشش ها و امیال درونی فرد است. درصد قابل توجهی از رفتارهایی که توسط انسان شکل می گیرد، تابع همین امیال و کشش های درونی اوست. امیال هم در انتخاب نوع سبک زندگی و هم در شکل گیری شدت آن موثر هستند.
اگر میل فرد به انجام رفتاری شدید باشد، این رفتار زودتر در او شکل می گیرد و کیفیت آن نیز دارای کیفیتی بالاتری است. کشش ها و امیال نیز به مانند ذوق و سلیقه تابع معرفت انسان است. هر چقدر در این موضوع دانش فرد بیشتر باشد ممکن است انگیزه او برای انجام این رفتارها بیشتر باشد.
از همین روی، صاحب نظران بر این عقیده هست که برای اصلاح و یا پیدایی یک نوع سبک زندگی خاص در افراد، لازم است دانش آن ها را در این زمینه بیشتر کرد. فواید آن رفتار را بیان کرد و یا آسیب های ترک آن رفتار را به گونه های مختلفی بدان ها گوشزد کرد. در راستای این روش، رسانه ها کارکردهای مهمی در آن دارند.
۴)یادگیری و تلقین
یکی دیگر از عوامل موثر در گزینش سبک زندگی، یادگیری[۴] و تلقین است. افراد در گزینش سبک زندگی خود، آن چیزی را انتخاب می کنند که آموخته اند. در این میان نقش مربیان و والدین بسیار مهم است. آنچه معلمان می آموزند در ذهن کودکان شکل می گیرد و برای مدت زمانی بس طولانی ماندگار می شود.
تلقین هم بخش دیگری از این عوامل است. تلقین هایی که در سطح فردی و اجتماعی صورت می گیرد در برگزیدن نوع سبک زندگی موثر است. در این مورد در روانشناسی اجتماعی مباحث خوبی همچون هم نوایی وجود دارد که علاقه مندان مطالعه در این موضوع می توانند به آن مباحث رجوع کنند.
پی نوشت:[۱] . Observational learning[۲] . Albert Bandora[۳] . حسین زارع، روان شناسی یادگیری، تهران: دانشگاه پیام نور، سیزدهم، ۱۳۹۲، ص ۱۲۳.[۴] .learning
