مراقبه از نگاه روایات

مراقبه از نگاه روایات

 در احادیث بسیاری می توان امر به مراقبه را مشاهده کرد که از باب نمونه چند روایات ذکر می شود :

در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم که در تفسیر احسان (در آیه شریفه اِنَّ اللّهَ یَأمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الاِْحْسان) فرمود: « اَلاِحْسانُ اَنْ تَعْبُدَ اللّهَ کَاَنَّکَ تَراهُ فَاِنْ لَمْ تَکُنْ تَراهُ فَاِنَّهُ یَراکَ»[۱] نیکوکارى به این است که آن چنان خدا را پرستش کنى که گویى او را مى بینى، و اگر تو او را نمى بینى او تو را مى بیند.

بدیهى است که توجّه به این حقیقت که خداوند در همه جا و در هر حال و در هر زمان، ناظر و شاهد و مراقب اعمال ما است، روح مراقبت را در ما زنده مى کند، تا پیوسته مراقب اعمال خویش باشیم.

در حدیث دیگرى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) آمده است که فرمود: «یَنْبَغى اَنْ یَکُونَ الرَّجُلُ مُهَیْمِناً عَلى نَفْسِهِ، مُراقِباً قَلْبَهُ، حافِظاً لِسانَهُ» [۲] سزاوار است انسان بر خویشتن مسلّط و همیشه مراقب قلب خود و نگاهدار زبان خویش باشد!

در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) چنین نقل شده است: « مَنْ رَعْى قَلْبَهُ عَنِ الْغَفْلَهِ وَ نَفْسَهُ عَنِ الشَّهْوَهِ وَ عَقْلَهُ عَنِ الْجَهْلِ، فَقَدْ دَخَلَ فى دیوانِ الْمُتَنَبِّهینَ، ثُمَّ مَنْ رَعى عَمَلَهُ عَنِ الْهَوى، وَ دینَهُ عَنِ البِدْعَهِ، وَ مالَهُ عَنِ الْحَرامِ فَهُوَ مِنْ جُمْلَهِ الصّالِحینَ»[۳] کسى که مراقب قلبش در برابر غفلت، و نفسش در برابر شهوت، و عقلش در مقابل جهل باشد، نام او در دفتر متنبهین نوشته می شود ، پس اگر عملش را از هوی و هوس به دور بدارد و دینش را از بدعت دور نماید و مالش را از آمیخته شدن با حرام حفظ کند او از جمله صالحین قرار می گیرد .

 دریکى از خطبه های امیرمؤمنان على(علیه السلام)آمده است:«فَرَحِمَ اللّهُ امْرَءً راقَبَ رَبَّهُ وَ تَنَکَّبَ ذَنْبَهُ،وَکابَرَ هَواهُ،وَکَذَّبَ مُناهُ» خدارحمت کند کسى راکه(دراعمال خویش) مراقب پروردگارش باشد، واز گناه بپرهیزد و با هواى نفس خویش مبارزه کند و آرزوهاى واهى را تکذیب نماید.[۴]

در نهج البلاغه نیز آمده است: « فَاتَّقُوا اللّهَ عِبادَ اللّهِ تَقِیِّهَ ذى لُبٍّ شَغَلَ التَّفَکُّرُ قَلْبَهُ … وَ راقَبَ فى یَوْمِهِ غَدَهُ» پس تقواى الهى پیشه کنید اى بندگان خدا، تقواى اندیشمندى که تفکر قلب او را به خود مشغول داشته … و امروز مراقب فردا (ى قیامت) خویش است.[۵]