اختلال روانی، هم شخص را درگیر خود می کند و هم جامعه را. پس پیگیر درمان آن باشیم.
چکیده: بیماری های روانی از جمله اصلی ترین اختلالاتی هستند که سلامت فرد را تهدید می کنند؛. شخصیت منفعل مهاجم از جمله اختلالات شخصیتی بسیار خطرناک است که در این مطلب به بررسی علل و روش های درمان آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
تعداد کلمات ۱۳۲۵ / تخمین زمان مطالعه ۷ دقیقه
مرکز پزشکی NYU افراد منفعل پرخاشگر را به صورت زیر تعریف می‌کند: «افرادی که ممکن است ظاهرا از دستورات اطاعت کنند و مناسب عمل کنند، اما عملا به طرزی منفی رفتار می‌کنند و به صورت منفعلانه مقاومت می‌کنند.»
شخصیت منفعل مهاجم
اختلال شخصیت منفعل مهاجم عبارت است از کارشکنی پنهانی، مسامحه، سرسختی و بی‌کفایتی، به صورتی که با کارشکنی پنهانی، تعلل ورزیدن، لجاجت و خودسری و عدم کارآیی تظاهر می‌کند. این رفتار تظاهری از وجود پرخاشگری زمینه‌ای است که منفعلانه بروز می‌کند. به این حالت، اختلال شخصیت منفی گرا نیز گفته می‌شود.
از نظر بالینی این افراد مسامحه کارند. در مقابل درخواست انجام کار از آنها مقاومت می‌کنند و برای دیرکردهای خود دلیل‌تراشی می‌کنند و فاقد قاطعیت هستند. از نظر روابط اجتماعی سعی می‌کنند خود را در موقعیت وابستگی قرار دهند. اکثراً وظایف و مسئولیت‌های کاری آنها را دیگران باید بر عهده گیرند. این افراد به طور معمول نسبت به آینده، بدبین بوده، فاقد اعتماد به نفس هستند و خودشان نیز نمی‌دانند که چه کاری باعث لذت بردن‌شان می‌شود. برقراری تفاهم و روابط خوب این افراد ندرتاً امکان‌پذیر است.
از نظر بالینی این افراد مسامحه کارند. در مقابل درخواست انجام کار از آنها مقاومت می‌کنند و برای دیرکردهای خود دلیل‌تراشی می‌کنند و فاقد قاطعیت هستند. از نظر روابط اجتماعی سعی می‌کنند خود را در موقعیت وابستگی قرار دهند. اکثراً وظایف و مسئولیت‌های کاری آنها را دیگران باید بر عهده گیرند. این افراد به طور معمول نسبت به آینده، بدبین بوده، فاقد اعتماد به نفس هستند و خودشان نیز نمی‌دانند که چه کاری باعث لذت بردن‌شان می‌شود. برقراری تفاهم و روابط خوب این افراد ندرتاً امکان‌پذیر است.
در واقع این افراد مقاومت منفعلانه در انجام تکالیف، معمولا شغلی و اجتماعی از خود نشان می‌دهند و شکایت از عدم تفاهم و بی‌توجهی در برخورد با دیگران دارند. آنها برخوردی خشک و استدلالی دارند و بحران آفرینی بدون منطق انجام می‌دهند. این افراد حسادت و ابراز خشم نسبت به کسانی که به وضوح از آنان خوشبخت‌تر هستند را نشان می‌دهند. این افراد شکایات مستمر و اغراق‌آمیز در مورد بدشانسی خود ابراز می‌کنند و نوسان بین مبارزه‌طلبی خصمانه و ابراز پشیمانی دارند. الگوی نافذ حالات منفی‌گرایانه و مقاومت منفعلانه در اختلال شخصیت منفعل و مهاجم در برابر درخواست برای عملکردی مناسب از اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و میزان شیوع این اختلال مشخص نیست.
رفتارهای رایج افراد منفعل پرخاشگر:
خشونت کلامی پنهان: غیبت کردن، طعنه زدن، شوخی با تهدیدهای خشونت آمیز، سر به سر گذاشتن‌های مکرر، سوگیری‌های منفی، انتقاد از ایده‌ها، راه حل‌ها، شرایط و انتظارات به صورت عادتی. از ویژگی های بارز افراد منفعل پرخاشگر است.
خشونت ارتباطی پنهان: سکوت کردن، نامرئی شدن، انزوای اجتماعی، بی توجهی، از پشت خنجر زدن، دورویی، پیامهای ابهام آمیز، عمدا کسی را عصبانی کردن، غافلگیری‌های منفی و ناراحت کننده، ولخرجی کردن، دلخوری و قهر کردن، و غیر مستقیم لطمه زدن به وجهه کسی یا اهمیت چیزی که برای طرف مقابل مهم است از دیگر نشانه های افراد منفعل پرخاشگر است.
خشونت منفی در انجام وظایف: تاخیر در انجام کار، فراموش کردن انجام کار، تبدیل شدن به دیوار سنگی، دریغ کردن از منابع و یا اطلاعات، انحصاری کردن کار، انکار کردن مسئولیت شخصی، بهانه‌تراشی، سرزنش کردن و مقصر جلوه دادن، زیر پا گذاشتن توافق، به پایان نرساندن کار، مقاومت در انجام کار، لجاجت در انجام کار، سختگیری، اجتناب، ناکارآمدی، پیچیده کردن کار، تکمیل نکردن کار و خراب کردن کار.
خشونت نسبت به دیگران از طریق تنبیه خود: ترک کردن کار، عدم موفقیت عمدی، غلو کردن درباره وضعیت سلامت و یا خیال‌پردازی در این زمینه، خود را قربانی جلوه دادن، وابستگی، اعتیاد، لطمه زدن به خود، ضعف نشان دادن عمدی برای دریافت دلسوزی و محبت دیگران.
بطور خلاصه، رفتار انفعالی-پرخاشگری به معنی خشم، خشونت و یا درماندگی اکتسابی به صورت مخفی است، موردی که در لفافه ابراز می‌شود تا با کسی تسویه حساب کند، و در عین حال هیچ ردپایی از خود به جای نگذارد. منفعت‌هایی که از چنین رفتاری برای فرد منفعل-پرخاشگر مورد انتظار است عبارتند از: قدرت، کنترل و رضایت هیجانی منفی.
علت‌های ریشه ای ایجاد شخصیت منفعل-پرخاشگر پیچیده و عمیق هستند. رفتار منفعل-پرخاشگر می‌تواند ریشه در گذشته و شرایط کنونی فرد داشته باشد و احتمالا یک مکانیسم سازگاری برای بقا و مقابله کردن با یک محیط دشوار انسانی است، به خصوص در جایی که فرد فاقد قدرت یا کنترل نسبی است. اغلب به دست آوردن تصویر دقیق از اینکه چرا فرد منفعل-پرخاشگر به گونه ای خاص رفتار می‌کند دشوار است. با این حال، درک نسبی این پدیده می‌تواند باعث افزایش آگاهی و بهبود ارتباط شود.
خشونت ارتباطی پنهان: سکوت کردن، نامرئی شدن، انزوای اجتماعی، بی توجهی، از پشت خنجر زدن، دورویی، پیامهای ابهام آمیز، عمدا کسی را عصبانی کردن، غافلگیری‌های منفی و ناراحت کننده، ولخرجی کردن، دلخوری و قهر کردن، و غیر مستقیم لطمه زدن به وجهه کسی یا اهمیت چیزی که برای طرف مقابل مهم است از دیگر نشانه های افراد منفعل پرخاشگر است.
خشونت منفی در انجام وظایف: تاخیر در انجام کار، فراموش کردن انجام کار، تبدیل شدن به دیوار سنگی، دریغ کردن از منابع و یا اطلاعات، انحصاری کردن کار، انکار کردن مسئولیت شخصی، بهانه‌تراشی، سرزنش کردن و مقصر جلوه دادن، زیر پا گذاشتن توافق، به پایان نرساندن کار، مقاومت در انجام کار، لجاجت در انجام کار، سختگیری، اجتناب، ناکارآمدی، پیچیده کردن کار، تکمیل نکردن کار و خراب کردن کار.
خشونت نسبت به دیگران از طریق تنبیه خود: ترک کردن کار، عدم موفقیت عمدی، غلو کردن درباره وضعیت سلامت و یا خیال‌پردازی در این زمینه، خود را قربانی جلوه دادن، وابستگی، اعتیاد، لطمه زدن به خود، ضعف نشان دادن عمدی برای دریافت دلسوزی و محبت دیگران.
بطور خلاصه، رفتار انفعالی-پرخاشگری به معنی خشم، خشونت و یا درماندگی اکتسابی به صورت مخفی است، موردی که در لفافه ابراز می‌شود تا با کسی تسویه حساب کند، و در عین حال هیچ ردپایی از خود به جای نگذارد. منفعت‌هایی که از چنین رفتاری برای فرد منفعل-پرخاشگر مورد انتظار است عبارتند از: قدرت، کنترل و رضایت هیجانی منفی.
علت‌های ریشه ای ایجاد شخصیت منفعل-پرخاشگر پیچیده و عمیق هستند. رفتار منفعل-پرخاشگر می‌تواند ریشه در گذشته و شرایط کنونی فرد داشته باشد و احتمالا یک مکانیسم سازگاری برای بقا و مقابله کردن با یک محیط دشوار انسانی است، به خصوص در جایی که فرد فاقد قدرت یا کنترل نسبی است. اغلب به دست آوردن تصویر دقیق از اینکه چرا فرد منفعل-پرخاشگر به گونه ای خاص رفتار می‌کند دشوار است. با این حال، درک نسبی این پدیده می‌تواند باعث افزایش آگاهی و بهبود ارتباط شود.
۶ علت ریشه ای احتمالی برای رفتار افراد منفعل پرخاشگر
- پیشینه خانوادگی فرد، آیا یک پدر یا مادر یا خواهر و برادر قوی و احتمالا سلطه گر در زندگی فرد منفعل پرخاشگر وجود داشته است؟ آیا در خانه پدری رقابتی برای دریافت توجه، محبت و تایید وجود داشته است؟ آیا کشمکش قدرت در رابطه با اطاعت، هماهنگی و هویت فردی وجود داشته است؟
- اگر فرد سلطه گری در خانواده افراد منفعل پرخاشگر وجود داشته است، آیا فرد منفعل پرخاشگر شاهد این بوده است که در خانواده از تاکتیک‌های منفعل پرخاشگر برای مقاومت کردن (جنگیدن)، اجتناب کردن (گریختن) یا تبدیل شدن به دیوار سنگی (بی‌تحرک شدن) استفاده کرده است؟ آیا هیجانات دشوار (همچون خشم، ناکامی یا رنجش، حالت تدافعی یا دلخوری) مخفی شده اند اما در زیر غلیان داشته اند؟
- آیا یک شخصیت سلطه‌گر جنس مخالف در خانواده وجود داشته است که نفوذ بیش از حد زیادی روی فرد داشته است؟ این شخصیت می‌تواند پدر یا مادر و یا خواهر یا برادرباشد. ممکن است معلم، دوست، یک شخصیت رهبر در جامعه محلی، معشوق، و یا یک همکار بوده باشد. روابط قدرتیکه میان فرد منفعل پرخاشگر و مرد یا زن قوی وجود داشته است را بررسی کنید. آیا فرد منفعل-پرخاشگر می‌جنگد و با خرابکاری هایش مقاومت می‌کند؟ آیا از موضوعات و مشکلات مهم اجتناب می‌کند؟ یا اینکه خشکش می‌زند و وارد فاز انکار می‌شود؟
- در مورد یک خانم منفعل پرخاشگر آیا او در کودکی و یا نوجوانی تحت تاثیر شخصیت یک مرد سلطه‌گر بوده است؟ آیا مجبور بوده است در خانواده و یا مدرسه و محیط کاری که در آن مرد غالب بوده است حضور داشته باشد؟ آیا تجربه او با سایر زنان رقابتی (حسادت) بوده است یا همکارانه و حمایتگر؟
- آیا فرد منفعل پرخاشگر ضعف اجتماعی یا محرومیت‌های اجتماعی را در سالهای تعیین کننده عمرش تجربه کرده است؟ این مورد می‌تواند شامل موارد زیر باشد: مورد قضاوت قرار گرفتن یا مسخره شدن بخاطر ظاهر، یا عدم توانایی فکری، کلامی، اجتماعی یا جسمانی تصور شده. هم اکنون چگونه است؟
- آیا محدودیت‌های اجتماعی وجود داشته است که آزادی بیان را از فرد منفعل پرخاشگر می‌گرفته است؟ این مورد می‌تواند شامل موارد زیر باشد: قربانی شدن بخاطر تعصبات جنسیتی، تبعیضات فرهنگی، اختلاف طبقاتی، ترس از گرایش‌های خاص جنسی، هم‌رنگی مذهبی، تصحیح نگرش، و یا محدودیت‌های اجتماعی فرهنگی دیگر.
رفتار منفعل پرخاشگر اغلب زمانی ایجاد می‌شود که فرد احساس کند هیچ قدرتی ندارد و در تغییر شرایط پیرامونی حرفش شنیده نمی‌شود. اگر تجربیات منفی زندگی به اندازه کافی برجسته و یا بارز باشد که به لحاظ روانشناختی باعث گیر کردن افراد شود، غریزه فرد منفعل پرخاشگر ممکن است مکررا در روابط او با شخص دیگرِ مشابهی پدیدار شود (برای مثال، شوهری که بصورت ناخودآگاه از طریق همسرش با مادرش تسویه حساب می‌کند.) فرد منفعل-پرخاشگر از ترس اینکه مبادا دوباره تحت سلطه قرار گیرد، ممکن است مجموعه‌ای از استراتژی‌های بقا را بکار گیرد تا (به زعم خودش) از قربانی شدن مجدد اجتناب کند.
اگرچه رفتار افراد منفعل پرخاشگر ممکن است در کوتاه مدت منافع موقت تصور شده ای را بدست آورد، این کار می‌تواند در دراز مدت باعث آسیب شخصی و حرفه‌ای قابل توجهی شود. حالت جایگزین رفتار منفعل پرخاشگر این است که فرد خودآگاهی روشنی پیدا کند و مهارتهای ارتباطی و رابطه ای اثربخش را بکار گیرد.
اگرچه رفتار افراد منفعل پرخاشگر ممکن است در کوتاه مدت منافع موقت تصور شده ای را بدست آورد، این کار می‌تواند در دراز مدت باعث آسیب شخصی و حرفه‌ای قابل توجهی شود. حالت جایگزین رفتار منفعل پرخاشگر این است که فرد خودآگاهی روشنی پیدا کند و مهارتهای ارتباطی و رابطه ای اثربخش را بکار گیرد.
درمان اختلال شخصیت منفعل مهاجم
بیشتر این افراد تحریک پذیر، مضطرب و افسرده هستند و عوارض افسردگی از جمله اقدام به خودکشی در آنها شایع است. عده‌ای نیز به دام الکل گرفتار می‌شوند. اقدام درمانی مفید این بیماران، روان‌درمانی حمایتی است. در صورت لزوم ضد افسردگی‌ها، بنزودیازپین‌ها و محرک‌های روانی نیز بسته به شرایط استفاده می‌شود.
محمدحسین افشاری
