رضایت زناشویی؛ تعریف و سنجش آن

رضایت زناشویی چیست؟

رضایت زناشویی (marital satisfaction) در اصل بخشی از رضایت از زندگی (life satisfaction) است. کسی که در ارتباط با همسر خود دارای رضایت مطلوبی باشد می تواند به رضایت از زندگی برسد و اگر این بخش از زندگی انسان که ترکیبی از ارتباط عاطفی، کلامی، جنسی و … هست مورد رضایت نباشد، رضایت از زندگی هم آسیب خواهد دید.
رضایت زناشویی، احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر است، به هنگامی که همه جنبه های ازدواج شان را در نظر می گیرند.[۱] از تعاریف دیگری که در مورد رضایت زناشویی بیان شده است می توان به تعریف هاروی اشاره کرد. او رضایت زناشویی را «ابراز شادی و رضایت شخص از همسرش» بیان می دارد.[۲] به سخنی دیگر، علاقه زوجین به یکدیگر و نشاط و رضایت آنان از هم، همان رضایت زناشویی است[۳] که مطلوب همگان و یکی از اهداف مهم ازدواج است.
با تعاریفی که بیان شد می توان فهمید که رضایت زناشویی یک امر درونی است، و هر کس می تواند خود این رضایت را -در صورت مبتلا نبودن به اختلالات خُلقی- مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد.
یک سئوال مهم در اینجا هست که آیا می توان با سنجه هایی رضایت از زناشویی را ارزیابی کرد و یا فهمید شریک زندگی مان نیز از زندگی رضایت مطلوب را دارد یا ندارد؟

رضایت سنجش رضایت زناشویی

تنها مقیاسی که می توان فهمید زن و شوهری که با هم ازدواج کرده اند، همان نیمه های گمشده یکدیگرند، سنجش رضایت زناشویی ایشان است.رضایت زناشویی، احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر است، به هنگامی که همه جنبه های ازدواج شان را در نظر می گیرند.برای این منظور تست هایی تدوین شده است که از میان آنها می توان به تست انریچ (Enrich) [۴] اشاره کرد. پرسش نامه رضایت زناشویی انریچ به عنوان یک ابزار روانشناسی معتبر در تحقیقات متعددی برای سنجش رضایت زناشویی مورد استفاده قرار گرفته است.  این مقیاس مربوط می شود به تغییراتی که در طول دوره حیات آدمی رخ می دهد و همچنین  به تغییراتی که در خانواده به وجود می آید حساس است هر یک از موضوع های این پرسش نامه در ارتباط با یکی از زمینه های مهم است که این زمینه ها در درون یک رابطه زناشویی می تواند مشکلات بالقوه زوج ها را توصیف کند یا می تواند زمینه های نیرومندی و تقویت آن را مشخص نماید این ابزار همچنین می تواند یک ابزار تشخیص برای زوج هایی که در جست و جوی مشاوره زناشویی و به دنبال تقویت رابطه زناشویشان هستند استفاده شود.
پرسش نامه رضایت زناشویی انریچ که فرم ۴۷ سؤالی آن توسط اولسون(۱۹۹۸)، تهیه شد شامل ۱۲ مقیاس است که عبارتند از: پاسخ قراردادی، رضایت زناشویی ، مسایل شخصیتی، ارتباط زناشویی ، حل تعارض، نظارت مالی، فعالیت های مربوط به اوقات فراغت، روابط جنسی، ازدواج وفرزندان، بستگان ودوستان، نقش های مساوات طلبی وجهت گیری عقیدتی ساخته شده است. این ابزار به صورت پنج گزینه ای (که در اصل یک نگرش سنج از نوع لیکرت است) درنظرگرفته شده است (کاملا موافق ، موافق ، نه موافق ونه مخالف ، مخالف، کاملا مخالف) ، که به هریک ازیک تا پنج امتیاز داده می شود.

راه به دست آوردن رضایت زناشویی چیست؟

برای کسب رضایت زناشویی باید به موارد زیر توجه کرد:

الف) انتخاب همسر مناسب: اولین گام برای داشتن رضایت زناشویی، انتخاب درست همسر با معیارهای عاقلانه است. اگر همسر با معیارهای درست انتخاب نشود، به مرور ضعف های او جایگزین خوبی های او می شود. در ابتدای زندگی ممکن است خوبی ها به گونه ای برای انسان، بیشتر جلوه کند ولی با مرور زمان و پدیدآمدن تنش ها، بدی های اوست که خودنمایی می کند. در اینجاست که اگر همسران با معیارهای درست همدیگر را انتخاب کرده باشند می توانند از این تنش ها به راحتی عبور کنند.
معیارهای زیبایی و ثروت تا مدتی برای دیگری که همسر اوست، شیرین و زیبا جلوه می کند ولی به مرور نداشتن اخلاق خوب و نیکو تمام زیبایی های مادی را به کناری می زند و موجب سرخوردگی همسر و سردی عاطفی او با همسرش خواهد شد.
همسری که اخلاق نیکو داشته باشد، می تواند با برخورد درست و مناسب در روزهای ناخوشی و درگیری، زمینه حل تعارضات را مهیا کند، و این کشتی را در زمان طوفان زدگی دریای زندگی به ساحل امن می رساند.
در برخی از روایات هم سفارش شده است که دختر خویش را به مردی که اخلاقش نیکو هست بدهید و از ازدواج او با شخص بداخلاق ممانعت به عمل آورید.
در حدیثی امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: «اذا خطب الیک رجل رضیت دینه و خلقه فزوجه و لا یمنعک فقره و…؛ هنگامی که مردی از شما خواستگاری کرد که از دین و اخلاق او راضی بودید به ازدواج با او رضایت دهید. و مبادا فقر او تو را از این رضایت باز دارد و…»[۵]

ب) شناخت تفاوت های زن و مرد: یکی از آسیب های ازدواج، عدم شناخت تفاوت های زن و مرد است. شاید در این مورد برخی بر این باور باشند که در زندگی سنتی اینگونه بود که زن و مرد از تفاوت های هم خبری نداشتند و اطلاع شان در حد تفاوت های جسمی و فیزیولوژی بوده است و امروزه جوانان با پدیدآمدن فضای اینترنت و نشر کتاب های زیادی در این مورد، آن آگاهی مطلوب را دارند.
باید با تاسف گفت که این سخن درست نیست؛ انسان ابعاد مختلفی دارد که باید به درستی شناخته شود که برخی از این صفات جنسیتی است و مربوط به جنس خاص است. زن و مرد در ابعاد جسمی، روانی و جنسی تفاوت های قابل توجهی دارند که باید این تفاوت ها به درستی شناخته شود تا انتظارات در قالب آن شکل بگیرد. زن و مرد، هر کدام دنیایی دارند که در عین داشتن اشتراکاتی از جنس انسان بودن، با هم تفاوت هایی دارند که این تفاوت ها بر روی تفکر، هیجانات و نیز رفتارها خود را نشان می دهد.
زن و مردی که هر کدام به ویژگی ها و صفات های خاص جنسی شخص مقابل خود، آشنائیت دارد بهتر می تواند خواسته ها و انتظاراتش را از او، قالب بندی و محدوده اش را مشخص کند؛ به خلاف کسی که این آشنایی را ندارد. مرد باید بداند که زنان بیش از همه چیز به عاطفه و محبت همسر خویش نیاز دارند و در سوی دیگر، مرد نیز آنچه از همسر خود می خواهد حفظ اقتدار اوست. این بخشی از صدها تفاوت زن و مرد است که باید بدان آگاهی داشت. این نکته را نیز باید توجه کرد که صرف داشتن دانش تفاوت های جنسیتی، کاری را پیش نمی برد، آنچه در این میان مهم است به میدان عمل آوردن این دانش است. رضایت وقتی حاصل می شود که شخص این را درک کند که همسرش او را به درستی می شناسد، نیازهای جنسی  و جنسیتی او را به خوبی آگاهی دارد و همتش تامین این آنهاست.

ج) داشتن مهارت های ارتباطی: برای بیان ارزش و اهمین دانش مهارت های ارتباطی میان همسران، همین بس که کتاب های بسیاری برای تقویت این مهارت برای همسران نوشته شده است. کتاب هایی با عناوین گوناگون که راه تقویت مهارت های ارتباط کلامی و غیرکلامی را بیان می دارد. زن  و مردی که به راحتی با هم ارتباط کلامی و یا غیرکلامی برقرار می کنند، حرف هم را به خوبی درک می کنند و انعکاسی از فهم خود به دیگری می دهند، در رضایت زناشویی در سنجه انریچ، دارای نمره بالایی هستند.
یک ارتباط درست و کامل می تواند حلال بسیاری از مشکلات زناشویی و در نهایت کسب رضایت زناشویی باشد.

 پاورقی:[۱] . علی اکبر سلیمانیان و شکوه نوابی نژاد، «بررسی تاثیر تفکرات غیر منطقی بر اساس رویکرد شناختی بر نارضایتی زناشویی»، دانشگاه تربیت معلم، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، ۱۳۷۳، ص ۳۵.[۲] . مایکل هاروی، کتاب جامع زوج درمانی، مترجم: خدا بخش احمدی و دیگران، تهران: دانژه، ۱۳۸۳، ص ۵۲.[۳] .محمدرضا سالاری فر، زوج درمانی با روی آورد اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، اول، ۱۳۹۳، ص ۱۳.[۴] . (Enrich : Enriching and Nurturing Relationship Issues ‚ Communicating and Happiness)[۵] . محمدمحمدی ری شهری، میزان الحکمه، قم: انتشارات قرآن و حدیث، سوم، ۱۳۸۹، ج ۴، ص ۲۸۰.

 منابعسلمانیان، علی اکبر و شکوه نوابی نژاد، «بررسی تاثیر تفکرات غیر منطقی بر اساس رویکرد شناختی بر نارضایتی زناشویی»، دانشگاه تربیت معلم، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، ۱۳۷۳.
هاروی، مایکل، کتاب جامع زوج درمانی، مترجم: خدا بخش احمدی و دیگران، تهران: دانژه، ۱۳۸۳.
سالاری فر، محمدرضا، زوج درمانی با روی آورد اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، اول، ۱۳۹۳.
محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، قم: انتشارات قرآن و حدیث، سوم، ۱۳۸۹.

نویسنده: محمدحسین افشاری