آخرین خبرها

مفهوم شناسی واژه تفسیر

مفهوم شناسی واژه تفسیر

تفسیر از سه حرف «فسر» ‌تشکیل شده است و برخی نیز بر آنند که این واژه در اشتقاق کبیر ، مقلوب سفر است.[۱]

تعاریفی برای این واژه بیان شده است که می توان به این موارد اشاره کرد: واضح و روشن کردن[۲] ،‌کشف مراد از لفظ مشکل[۳] ، کشف معانی لفظ و اظهار نظر[۴] و شرح مقاصد[۵] .

این کلمه هم در ثلاثی مجرد و هم در ثلاثی مزید که در باب تفعیل به کار برده و متعدی شده است ، هر دو دارای یک معنا می باشند و تنها فرق این دو در این است که در باب تفعیل تاکید و مبالغه وجود دارد ، به همین دلیل در زبان فارسی در هنگام ترجمه لازم آن ، « آن را توضیح دادم» ترجمه می کنند و در معنای دومی به «آن را به خوبی توضیح دادم »‌معنا می شود . [۶]

۱.۲.۱.۲: تفسیر در اصطلاح مفسّران

واژه «تفسیر» در اصطلاح، حداقل در سه معنا به کار برده شده است : فعل مفسّر ، کتابی  که در توضیح آیات قرآن نوشته شده است و نیز تفسیر به عنوان دانش تفسیر که دارای ارکان مشهور علم است. [۷]

آنچه در معنای اصطلاحی تفسیر شایع و مشهور است، همان فعل مفسّر است ، ولیکن در توضیح فعل مفسّر هم دیدگاه های متفاوتی وجود دارد؛ به همین دلیل به برخی از این تعاریف که در مورد «تفسیر» شده است، پرداخته می شود :

علامه طبرسی: «تفسیر، کشف مقصود از الفاظ مشکل است.» [۸]

بدرالدین محمد زرکشی : «تفسیر ، علمی است که به وسیله آن کتاب نازل شده بر پیامبر ۹فهمیده می شود و معانی آن بیان می گردد و احکام و حکمت های آن استخراج می شود.» [۹]

علامه طباطبایی;: «تفسیر، ‌بیان کردن معانی آیات قرآن و کشف اهداف و دلالت های آن است.» [۱۰] که در این مورد جدای از بحث بیان معانی ، علامه ;، قائل به کشف مقاصد نیز می باشد .

آیت الله خویی;:«تفسیر، آشکار کردن مراد خدای متعال از کتاب عزیز است.»[۱۱]

در کتاب «روش شناسی تفسیر قرآن» تعریفی برای تفسیر بیان شده است که می تواند جامع نظریات در تعریف این واژه باشد : «تفسیر عبارت است از بیان مفاد استعمالی آیات قرآن و آشکار نمودن مراد خدای متعال از آن بر مبنای ادبیات عرب و اصول عقلایی محاوره.»[۱۲]

با تعاریفی که در مورد اصطلاح تفسیر بیان شد، می توان سه کارکرد را برای تفسیر و فعل مفسّر بیان داشت:‌ اول تبیین مواردی که دارای نوعی خفا و اشکال است، دوم تفصیل مواردی که در قرآن به صورت اجمال آمده است و در نهایت به عنوان سومین کارکرد می توان به کشف مقاصد الهی از آیه اشاره نمود. [۱۳]

۱.۲.۱.۳: روش ها و گرایش ها در تفسیر

روش تفسیر را می توان ابزارها و منابعی دانست که مفسّر برای به دست آوردن معانی و مقصود آیات از آنها استفاده می کند .[۱۴]

مقصود از گرایش تفسیری، سمت و سوهایی است که در ذهن و روان مفسّر در تعامل با شرایط و مسایل عصر خود، بدان ها تمایل دارد که گاه تفسیر کلامی است، گاه تربیتی و گاه اخلاقی است. [۱۵]

جهت گیری عصری، در اصل نوعی از دغدغه های خاص یک مفسّر است که باعث شده او قدم در پرده برداری از معانی و مقصود آیات بردارد که یکی از انواع آن را می توان تفسیر تربیتی دانست.

در اصل می توان تفسیر تربیتی را اینگونه تعریف کرد : «تفسیر آیات بر اساس نظام تربیتی قرآن و یا تفسیر قرآن با رویکردی تربیتی.»



[۱]. بدرالدین محمد، زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، بیروت، دارلامعرفه، ۱۴۱۰ه.ق، ج ۲، ص ۲۸۴ ؛ جلال الدین عبدالرحمان ، سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت، درالکتب العلمیه، ۱۴۰۷ ه.ق،  ج ۲، ص ۱۹۲ ؛ مجمع البحرین ماده فسر .

[۲]. احمد بن محمد مقری فیومی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، موسسه دارالهجره، دوم، بی تا، ج ۲، ص ۴۷۲.

[۳]. محمد بن مکرم ابن منظور، ‌لسان العرب، بیروت، دارصادر، ۱۴۱۴ ه.ق، چاپ سوم ‌،‌ج ۵ ، ص ۵۵ .

[۴]. فخر الدین، طریحی، مجمع البحرین، تهران،‌ مرتضوی ، ۱۳۷۵، چاپ سوم ، ج ۳ ، ص ۴۳۷ .

[۵]. روح الله موسوی خمینی;، آداب الصلوه، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، بی تا، ص ۱۹۲؛ روح الله موسوی خمینی;، قرآن کتاب هدایت در دیدگاه امام خمینی;، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، ۱۳۹۱، هفتم، ص ۱۴۹.

[۶]. محمد رضا، شاکر، ‌مبانی و روش های تفسیری، قم، جامعه المصطفی، ۱۳۸۹، دوم، ص ۱۶.

[۷]. محمد علی رضایی اصفهانی، منطق تفسیر قرآن، قم، جامعه المصطفی، ۱۳۹۰، دوم، ج ۱، ص ۱۹.

[۸]. ابوعلی فضل طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، المکتبه الاسلامیه، ۱۳۹۵ه.ق، پنجم، ج ۱، ص ۱۳:«التفسیر کشف المراد من اللفظ المشکل».

[۹]. بدرالدین محمد زرکشی، پیشین، ج ۱، ص ۳۳:«التفسیر علم یفهم به کتاب الله المنزل علی نبیه محمد و بیان معانیه و استخراج احکام و حکمه».

[۱۰]. سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴، پنجم، ج ۱ ،‌ص ۷ .

[۱۱]. ابوالقاسم خویی، البیان فی تفسیر القرآن، قم، دارالثقلین، ۱۳۸۴، پنجم، ص ۳۹۷: «التفسیر هو ایضاح مراد الله تعالی من کتابه العزیز.».

[۱۲]. علی اکبر بابایی، غلامعلی عزیزی کیا، مجتبی روحانی راد، روش شناسی تفسیر قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۷، سوم، ص ۲۳.

همین معنا را آقای محمود رجبی در کتاب «روش تفسیر قرآن» آورده اند و فرق آن با تعریف ذکر شده در کتاب «روش شناسی تفسیر قرآن» در آن است که ایشان کشف مقاصد الهی را نیز از اجزای تفسیر می دانند . ( محمود رجبی، روش تفسیر قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۷، سوم، ص ۱۲)

[۱۳]. محمد رضا شاکر، پیشین، ‌ص ۱۸.

[۱۴]. همان، ص ۴۴.

[۱۵]. همان.

همچنین ببینید

بیندیشید و ثروتمند شوید

خلاصه کتاب بیندیشید و ثروتمند شوید

در کتاب بیندیشید و ثروتمند شوید (۱۹۷۳)، ناپلئون هیل روش های ۵۰۰ نفر از موفق ترین انسان­ های دوران خودش را بررسی می کند که شامل ثروتمندترین افراد، برترین سیاستمداران، مخترعان مشهور، نویسندگان و رهبران کسب و کار می شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.