معرفت دینی

معرفت‌ دینی

در تعریف معرفت‌ دینی، می‌توان آن را نوعی از معرفت دانست که با وصف دینی بودن آن از معرفت‌های دیگر متمایز گرداند که خود دارای دو دسته می‌باشد:

1. معرفت‌های اثباتی: آنچه اصل دین را اثبات می‌کند؛ یعنی وجود خداوند، شریعت و تعالیم و احکام دینی را نتیجه می‌دهد که مأخذ آن عقل و وحی است.
2. معرفت‌های تبیینی: آن دسته از معارف دینی است که به شرح و تبیین معرفت‌های قسم اول و دفاع از آن‌ها می‌پردازد، خواه این شرح از سوی پیامبر و امام معصوم باشد یا از سوی علمای دین.[۱]

در میان کتاب‌هایی که به مباحث معرفت‌ دینی پرداخته‌اند، دو مفهوم به چشم می‌خورد که عبارت‌اند از: آسیب‌شناسی دینی و آسیب‌شناسی معرفت دینی.

آسیب‌شناسی دینی[۲]، اصطلاح جدیدی در حوزۀ اندیشه دینی است و به مفهوم شناخت آسیب‌ها و مشکلاتی که به اعتقادات و باورهای دینی و یا به آگاهی و معرفت دینی و علمی در یک جامعه دینی وارد می‌شود و یا ممکن است وارد شود.[۳]

و منظور از آسیب‌شناسی معرفت دینی، شناخت آسیب‌ها و آفاتی است که به اصل شناخت و باور دینی و معرفت آدمیان از دین زیان می‌رساند. این آسیب‌ها و آفات در بیشتر موارد معطوف به روش‌های فهم از دین است، همچون عقل‌گرایی محض، اخباری گری و عمل‌گرایی.[۴]

یکی از این آسیب‌ها که به‌نوعی بر معرفت‌ دینی تأثیر دارد و می‌توان آن را در روزگار مارتین لوتر به عینه مشاهده کرد، آلوده شدن به خرافات، تفسیرهای ناروا، کندروی‌ها و کج‌روی‌های معرفتی اشاره کرد که کار انسان‌هاست.[۵]

[۱]. علی ربانی گلپایگانی، معرفت‌شناسی معرفت دینی، کلام اسلامی، بهار ۱۳۷۷، شماره ۲۵، صص ۲۴-۲۵.

[۲]. Religious Pathology

[۳]. فریده نجفی، «مطالعه و بررسی معرفت‌شناسی دینی و آسیب‌شناسی آن»، پژوهش‌های علوم انسانی، آذر ۱۳۹۲، سال پنجم، شماره ۲۷، ص ۱۹۰.

[۴]. علی دژکام، تفکر فلسفی غرب از منظر استاد شهید مرتضی مطهری، تهران: موسسه فرهنگی اندیشه معاصر، دوم، ص ۴.

[۵]. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، تهران: صدرا، ۱۳۸۸، پنجم، ج ۲۲، ص ۵۴۲.