مراحل نقاشی کودکان

مراحل نقاشی

از نگاه گودایناف، نقاشی انسان دارای چهار مرحله می باشد که برخی از این مراحل قابلیت تفسیر دارد.
این مراحل عبارتند از:

۱)مرحله خط خطی کردن

این مرحله که شامل نقاشی های کودکان ۲ تا ۳ ساله می باشد، از لحاظ تفسیری، غالباً تحلیلی ندارد و نمی توان بدان اهمیت داد. تنها مطلبی که می توان از این نقاشی ها به دست آورد، این است که کودکان در این سنین، افرادی که در زندگی شان نقش های مهمی را دارند، طراحی می کنند و بیش از این نمی توان از تصاویری که کودکان در این سنین می کشند، تحلیلی ارائه داد.

۲)دگردیسی

نقاشی های کودکان ۳ تا ۵ سال، نقاشی هایی است که در این دوره زمانی قرار می گیرد. این نقاشی ها هم به مانند نقاشی های دوران اول، تحلیلی ندارند.

توجه داشته باشید، منظور از نداشتن تحلیل آن است که ارزش روان شناختی ندارند و ممکن است فواید دیگری برای والدین و مربیان داشته باشد ولی در نگاه روان شناسان، این نقاشی ها تحلیل روانشناختی ندارند.

۳)مرحله آدمک کامل

نقاشی های کودکان شش تا ده ساله، تصاویری است که در نزد روان شناسان دارای ارزش می باشد. کودکانی که از لحاظ سیستم مغزی آسیبی نداشته باشند می توانند از سنین شش سالگی آدمک هایی را نقاشی کنند.

هر چقدر سن افراد بالاتر باشد، تحلیلی نقاشی این افراد راحت تر است. چرا که خواسته ها و نیز ضمیر ناهوشیار خود را بیشتر در نقاشی های خود نمایان می سازند. از همین روی آزمون نقاشی بسیار مورد توجه قرار گرفته است و لازم است آزمونگران، قواعد حاکم بر تحلیل نقاشی را بدانند و نقاشی را بر اساس آن ارزیابی کنند.

۴)مرحله نیم رخ یا پویا بودن

از ده سالگی دیگر کودک می تواند حالت های صورت را طراحی کند، هیجانات را در شکل نشان دهد، شادی، غم و غصه را در چهره ها نمایان می سازد. او به راحتی از این سنین می تواند خواسته های خود را به راحتی در نقاشی ها به تصویر کشد.

یکی دیگر از حالت هایی که در نقاشی های این دوران پدید می آید، نقاشی نیم رخ است.

تفاوت دختران و پسران

دختران در تمام ترسیم ها، از پسرها جلوتر هستند بدین معنا که دخترها زودتر از پسران یاد می گیرند که موضوعات گوناگون را طراحی کنند. برخی در بیان این تفاوت سنی قائل هستند که دختران حدود ۲.۵ سال زودتر از پسران به این سن رشدی می رسند.

تفاوت دیگر دختران و پسران در این است که پسران زودتر از دختران توان تشخیص رنگ ها را به دست می آورند. توجه داشته باشید توان تشخیص رنگ ها نه توان شناخت انواع رنگ ها.

مراحل نقاشی در نگاه هریس و استوار

هریس[۱] و استوار، ده مرحله را در نقاشی بیان کرده اند. این ده مرحله عبارتند از:

1. از تولد تا دو سالگی: نقاشی ها در این دوران حالت ارتجاعی دارد. علت آن هم ناتوانی کودک در کنترل دست هاست. از همین روی در نزد روانشناسان حوزه کودک، نقاشی های این دوران ارزش تحلیلی ندارد.
2. دو تا سه سالگی: نقاشی های این دوران، دارای تحلیل است. کودک در این دوران ممکن است گردی ای بکشد، و بیان دارد که او مادرشت است و در کنار آن دایره ای کوچک ترسیم کند و بیان دارد که آن پدرش است که نشان از آن دارد که در خانواده والد ضعیف و قوی وجود دارد.
3. سه تا چهار سالگی: در این دوران کودک، تنها می تواند نیم دایره بکشد و خطوط افقی و عمودی را بدان اضافه کند.
4. حدود چهار سالگی: کودک در این دوران دیگر، دایره های بسته می کشد و به آن دهان و چشم اضافه می کند و به آن آدمک می گوید.
5. پایان چهارسالگی: به دایره ترسیم شده دو خط عمودی به عنوان پا اضافه می کند و در کنار آن دو خط افقی به عنوان دست.
6. در پنج سالگی: اضافه کردن دایره بعدی به عنوان تنه آدمک.
7. در شش سالگی: در این سن، کودک در ترسیمات خود، بین دو دایره گردن می کشد. در کنار دستان آن، انگشتان نیز کشیده می شود.
8. در هفت سالگی: او دیگر برای آدمک خود، لباس می کشد. درست است که این لباس کامل نیست ولی گویای جنسیت آدمک می باشد.
9. در هشت سالگی: کم کم اجزای آدمک، همچون بینی، گوش، شانه و کف دست در نقاشی های کودک نمایان می شود.
10. از نه سالگی به بعد همه اجزای آدم مشخص می شود.

 دختران در پنج تا هشت سالگی، غالباً ۷۰ تا ۸۰ درصد آدمک هم جنس خود را می کنشد و پسران ۹ تا ۱۰ ساله به احتمال ۹۰ درصد هم جنس خود را می کشند.
اگر کودکی در این سنین، در نقاشی های خود توجهی به جنسیت نداشته باشد و یا به گونه ای جنسیت مقابل جنیست خود را طراحی کند، می توان گمانه زنی های تشخیصی روانی در این موارد داشت که باید با مصاحبه بدان دست یافت.

نویسنده: محمدحسین افشاری

پی نوشت:[۱] . Harris