تدبیر در خرید و مصرف مواد غذائی (نمونه کاربردی تخصیص بهینه)
برای اینکه بتوانیم یک نمونه عملی را در تقدیر معشیت بیان کنیم، مثالی در حوزه خرید و مصرف مواد غذایی بیان می کنیم. به نظر می رسد اگر نکات زیر رعایت شود ما در مصرف مواد غذایی تدبیر کرده ایم و امکانات را به خوبی تخصیص داده ایم و در مقابل از اتلاف منابع واسراف جلوگیری کرده ایم:
برای برنامه ریزی خرید و مصرف مواد غذایی چند اصل و نکته باید رعایت شود:
۱)طبقه بندی نیازها و تعیین سهم مواد غذایی از درآمد
در چارچوب هزینههای کوتاه مدت، (خوراک و رفت وامد و اجاره منزل) میان مدت (پوشاک) و بلندمدت (خرید اتومبیل، وسائل خانه و مسکن).
خانواده نمیتواند نسبت به هزینههای بلند مدت که شامل خرید کالاهای بادوام است مانند هزینههای جاری یا کوتاه مدت عمل کند. به دلیل بالا بودن هزینههای میان مدت و بلندمدت به ویژه خرید مسکن و اتومبیل، تأمین آن از طریق درآمد ماهانه، در همان ماه امکان پذیر نیست. به ناچار برنامهریزی برای هزینههای جاری و میان مدت باید به گونهای انجام گیرد که امکان تهیه کالاهای بلندمدت ممکن شود.
۲)توجه به نیازهای بدن و فلسفه وجودی مصرف مواد غذایی که سلامت جسم و روح است؛
فلسفه اصلی مواد غذایی تنها لذت بردن نیست بلکه رشد جسم و بقاء نفس است. متخصصان تغذیه پیشنهاد می کنند هر چهار گروه اصلی مواد غذایی در برنامه غذایی گنجانیده شود: گروه نان و غلات، شیر و لبنیات و پروتئینها (گوشت تخم مرغ و حبوبات) و گروه میوه ها و سبزیجات. به نظر می رسد کنار گذاردن یک بخش از اینها و تمرکز روی یک بخش خروج از حد باشد. سعی کنیم از هر چهار گروه کالا در سبد مواد غذایی منزل حضور داشته باشد.
بنابراین، ترکیب سبد مواد غذایی و عناصر موجود در آن مهم است. البته تأکید می کنیم که برنامه ریزان تغذیه بایستی انواع غذاها و نیازهای بدن را معرفی کنند. انواع ویتامین ها و غذاهایی که برخوردار آن نوع ویتامین هستند بایستی بروشور شود و در آشپزخانه منازل و رستورانها نصب و اطلاع رسانی شود. انواع غذاهایی که به بدن آسیب می رساند بایستی لیست شود و نوع ضرر و زیان آنها تدوین و در آشپزخانه هر ایرانی وجود داشته باشد. بعضی غذاها ذاتاً شفا هستند لذا بایستی در فهرست اغذیه خانواده حضور داشته باشند.
۳)توجه و اهمیت نوع کالا
ما چقدر روزانه به ازاء خرید کالاهای نهایی که ارزش افزوده آن را می توانیم به خود اختصاص دهیم هزینه می کنیم؟
۴)توجه به ذائقه و سلیقه آحاد افراد خانواده و تفکیک برنامه غذایی کودکان، بیماران و افراد مسن با سایرین؛
۵)میزان توجه به زمان خرید
میزان خرید کالاهای جدید و مد روز و میوه های نوبر ساعت خرید سبزیجات و انواع میوه ها معمولا اول صبح است. برای خرید بایستی برنامه هفتگی و ماهانه و سالانه داشت تا تحت تأثیر تبلیغات قرار نگرفته و بدون هدف خرید شود.
۶)میزان اطلاع از شیوه های علمی نگهداری
برنج را چگونه نگهداری کنیم. میوه و سایر مواد غذایی را چگونه نگهداری کنیم؟ نگهداری نادرست مواد غذایی باعث هدر رفتن مقدار زیادی مواد غذایی می شود.
۷)میزان اطلاع دقیق از شیوه بسته بندی مناسب مواد غذایی؛
بسته بندی درست مواد غذایی در داخل یخچال و … می تواند سبب استفاده درست از آن، آگاهی از مقدار آن و نیز حفظ صحت آن شود.
۸)میزان اطلاع دقیق و علمی از شیوه های پخت غذا و عمل به آن
در این بحثها متخصصان تغذیه وارد شده اند. مناسب است خانمها و آقایان عصاره مباحث آنها را در آشپزخانه منازل نصب کنند.
۹)تناسب مواد غذایی با آب و هوا
یکی از مهم ترین موضوع درانتخاب مواد غذایی از گوشت گرفته تا میوه و صیفی جات مصرفی باید با توجه به منطقه آب و هوایی که در آن زندگی می کنید باشد. برخی از مواد پروتئینی و میوه جات باید در مناطق شرجی مورد استفاده قرار گیرد که در صورت بی توجهی به آن می تواند امراض خاصی را به دنبال داشته باشد.
۱۰)میزان دور ریز و تلف مواد اصلی و مغذی غذا حین آماده سازی یا طبخ (سبوس، آب برنج و…)
۱۱)توجه به عمر مواد غذایی و خرید متناسب با نیاز و زمان نگهداری
۱۲)تعداد مراجعات به بازار و هماهنگی آن با فواصل زمانی کسب درآمد
تعداد مراجعات به بازار با برنامه ریزی بایستی به حداقل برسد و با توجه به فواصل زمانی کسب درآمد تنظیم شود. البته برخی از مواد غذایی هستند که بایستی تازه مصرف شود اینها استثنا هستند.
۱۳)توجه و اهمیت به تاریخ تولید، تاریخ انقضاء، شماره پروانه،
کد بهداشتی و آدرس کارخانه ماندگاری مواد غذایی به تاریخ تولید هم بستگی دارد هر چه این بیشتر مورد توجه باشد اسراف کمتر می شود. آیا به تاریخ تولید، تاریخ انقضاء، شماره پروانه، کد بهداشتی و آدرس کارخانه توجه میشود یا خیر؟
۱۴)میزان توجه و اهمیت به ترکیب مواد اولیه غذا و افزودنی های مجاز و غیر مجاز
چقدر از تنقلات مضر در خانواده استفاده می شود و چقدراز مواد مفید؛ چرا؟
۱۵)میزان دور ریز و شیوه برخورد با اضافات؛
نویسنده: محمدحسین افشاری