مقدمه
آزمون ها، یکی از شیوه های تشخیص در امور بالینی در نزد روانشناسان و روان پزشکان است. دسته ای از این آزمون ها، مربوط به شخصیت است و به واسطه آن ها می توان تیپ های شخصیتی، ویژگی های شخصیتی و نیز اختلالات شخصیت را تشخیص داد.
تذکر این نکته خالی از فایده نیست که این آزمون ها در کنار مصاحبه درست بالینی می تواند منجر به تشخیص درست شود. توجه به این نکته در آنجا دارای اهمیت می شود، که برخی از افراد با انجام این آزمون ها بر روی خود و یا دیگران به راحتی برچسب اختلال روانی زده اند که این یک کار غیر فنی به شمار می آید.
آزمون های شخصیت عبارتند از:
- تست NEO-FFI-60 و NE0-PI-R
- پرسشنامه ۱۶ عاملی کتل (۱۶PF)
- پرسشنامه شخصیتی آیزینک (EPQ)
- فرم کودکان، نوجوانان و برزگسالان
- پرسشنامه شخصیتی گری-ویلسون (GWPQ)
- آزمون تصور از خود بک (BSCT)
- پرسشنامه عزت نفس کوپراسمیت (SEI)
- پرسشنامه سازگاری بل (BAI)
- هوش هیجانی بار-آن (EQI)[۱]
تست NEO
شاید بتوان تست NEO را یکی از قدیمی ترین تست های شخصیت دانست که تا به امروز مورد استفاده روانشناسان و مشاوران بالینی مورد استفاده قرار گرفته است. مدل پنج عاملی نئو دارای چهار دهه سابقه هست که در این مدت تحولات قابل توجهی در آن اتفاق افتاده است. [۲]
انواع تست NEO
این تست دارای دو مدل ۶۰ سئوالی و ۲۴۰ سئوالی است که در آن ۵ عامل مورد بررسی قرار می گیرد. ۵ عاملی که در این تست مورد سنجش قرار می گیرد را به اختصار در NEOAC قرار داده اند.
عوامل ۵ گانه در تست نئو
این عوامل (مقیاس) پنج گانه عبارتند از:
- عامل روان آزردگی (N)
یکی از عوامل مهم در شخصیت افراد، روان آزردگی ایشان است. افرادی که در این عامل، نمره بالایی را دریافت کنند، می توانند در خطر ابتلا به برخی از اختلالات روان پزشکی باشند و در مقابل افرادی که در این عامل، نمره پائینی دریافت می کنند، از نظر عاطفی، دارای شخصیتی باثبات هستند. با ثباتی عاطفی به این معناست که می توانند بدون ناراحتی از دیگران و برآشفتن، موقعیت های ناگوار و استرس زا را بگذارند.
در این مقیاس، ۶ خرده مقیاس وجود دارد که شکل دهنده این مقیاس هستند. این مقیاس ها عبارتند از:N1: اضطراب
N2: خصومت
N3: افسردگی
N4: هشیاری نسبت به خود
N5: شتابزدگی یا تکانشوری
N6: آسیب پذیری
- عامل برون گرایی (E)
بارها شما شنیده اید که فلان شخص درون گراست و یا فلانی یک شخصیت برون گراست. در مورد این دو شخصیت شاید زیاد شنیده باشید که افراد برون گرا، افرادی هستند که با دیگران بسیار گرم می گیرند و به گونه ای اجتماعی ترند. شغل هایی را انتخاب می کنند که بیشترین مراوده را با دیگران داشته باشند. در مهمانی ها به شدت افراد را به خود جذب می کنند و مدیریت مهمانی ها را به عهده می گیرند. اما در مقابل افراد درونگرا، افرادی هستند که به راحتی تن به ارتباط با دیگران نمی دهند، شغلی هایی را انتخاب می کنند که نیاز به کمترین مراوده با دیگر افراد را داشته باشند.
سئوالاتی که در تست نئو وجود دارد می تواند به راحتی این بخش از شخصیت (برونگرایی و درونگرایی) را بسنجد. نباید بر روی برون گرایی و درون گرایی، ارزش گذاری کرد. هر کدام یک از این تیپ های شخصیتی دارای آثار مثبت و منفی ای هست و نمی توان فقط به خاطر اجتماعی بودن، برون گرایی را دارای ارزش دانست.
در این مقیاس، ۶ خرده مقیاس وجود دارد که شکل دهنده این مقیاس هستند. این مقیاس ها عبارتند از:
E1: گرم بودن. به راحتی شما می توانید معنای این خرده مقیاس را تشخیص دهید. هم نشینی با این افراد و یا مسافرت با افرادی که در این خرده مقیاس نمره بالایی را دریافت می کنند، بسیار دلچسب است. گرم بودن این افراد را نباید با اختلال شخصیت نمایشی اشتباه گرفت. افراد مبتلا به اختلال شخصیت به دنبال آن هستند که خود را در مهمانی ها و نشست ها محور قرار دهند و تمام توجهات را به سمت خود جلب کنند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اگر مورد توجه قرار نگیرند بسیار دلخور می شوند ولی افراد برون گرا این ویژگی های منفی را ندارند.
E2: معاشرتی بودن. افرادی که در این خرده مقیاس نمره بالایی می گیرند میان خلوت و مهمانی، بدون شک مهمانی رفتن را انتخاب می کنند. تذکر این نکته لازم است که اگر شما در این خرده مقیاس نمره بالایی را دریافت نکرده اید به دنبال آن نباشید که همسری را انتخاب کنید که بسیار معاشرتی است. چون تعارضات رفتاری زیاد میان شما و کسی که در این خرده مقیاس نمره بالایی گرفته است، وجود دارد.
E3: ابراز وجود. افرادی که در این خرده مقیاس نمره بالایی می گیرند، دارای شجاعت خوبی هستند و به راحتی احساسات و درخواست های خود را ابراز می کنند. افرادی که نمره بالایی در این خرده مقیاس دریافت می کنند، شایستگی بیشتری در رهبری گروه ها دارند.
E4: فعال بودن. شاید شما هم بسیار این سخن رو شنیده باشید که فلانی اکتیو و یا فعال است. افرادی که در این خرده مقیاس نمره بالایی دریافت کنند، توانایی انجام فعالیت های زیادی را در زمان کم دارند. از همین روی برای کارهایی که نیاز به جنب و جوش هست، این افراد شایستگی بیشتری نسبت به دیگر افراد دارند. پس فراموش نکنید، افرادی که در این خرده مقیاس نمره پائینی را کسب کرده اند شایستگی کارهای پرجنب و جوش را ندارند.
E5: هیجان خواهی. افراد با نمرات بالا در این خرده مقیاس، بسیار به دنبال تجربه هیجانات مثبت هستند. شادی و فعالیت های شادی گونه، عمده فعالیت های روزانه این افراد است. اگر این افراد قصد دارند همیشه زندگی شادی را داشته باشند باید محیط و کاری را انتخاب کنند که این هیجانات را در ایشان تامین کند.
E6: هیجانات مثبت. شادی، لذت، عشق و هیجان چهار هیجان مثبتی است که افراد دارای نمره بالا در این خرده مقیاس به دنبال آن هستند.
پی نوشت:[۱] . حمزه گنجی، آزمون های روانی (مبانی نظری و عملی)، تهران: نشر ساوالان، سیزدهم، ۱۳۹۰، ص ۱۴۴.[۲] . علی فتحی آشتیانی و محبوبه داستانی، آزمون های روان شناختی (ارزیابی شخصیت و سلامت روان)، تهران: نشر بعثت، ۱۳۹۰، ص ۳۳.
نویسنده: محمدحسین افشاری
