چکیده: اهتمام و دقت در امرانتخاب همسرمطلوب، باعث پیوند پایدارتر واستوار وارتباطات عمیق زناشویی می گردد. در این نوشتار برآنیم به معیارها و ویژگی هایی که در متون دینی (قرآن و روایات) به عنوان معیاری های اصلی انتخاب همسر اشاره شده، بپردازیم. با ما همراه باشید.

ازدواج به عنوان مهم ترین  رفتار اجتماعی برای دستیابی به نیازهای عاطفی و کسب امتیاز همواره مورد تایید بوده است. ازدواج پیوند زندگی مشترک بین دو نفر با حفظ استقلال نسبی هر یک در جهت تکامل شخصیت طرفین است وعامل مهم در ایجاد آرامش وسکون است. ازدواج رابطه ظریف و پویا است، توجه به کانون گرم خانواده وتعاملات مناسب بین افراد در خانواده موجب رشد وپیشرفت انسان می گردد. از همین روی لازم است افراد آن به دقت شناخته و انتخاب شوند.

درلغت ازدواج از جهت لغوی به معنای جفت است واز ماده ی زوج گرفته شده است وعبارت از دو چیز همراه وقرین است چه مماثل باشند مانند دو چشم و دوگوش و چه متضاد مانند شب وروز[۱].
 لسان العرب ازدواج را این گونه معنی می کند: ازدواج مصدر باب افتعال وحروف اصلی آن ( زَ وَ جَ ) است واز نظر لغت به معنای جفت در مقابل فرد است.[۲] واژه ازدواج در اصطلاح، فرآیندی است که از کنش متقابل بین دو فرد یک زن ویک مرد که برخی از شرایط قانونی را تحقق بخشیده اند ومراسمی برای برگزاری زناشویی خود به پا داشته اند وبه طور کلی عمل آنان مورد پذیرش قانون قرار گرفته بدان ازدواج اطلاق شده است. [۳]در اصطلاح عرف و شرع: پیمان زناشویی است که بر اساس آن برای زن ومرد نسبت به یکدیگر تعهداتی اخلاقی وحقوقی پدید می آید که سرپیچی از آن ها عقوبت  وکیفر در پی خواهد داشت.[۴] خداوند، انسان ها بلکه همه موجودات را جفت آفریده است؛ بنابراین نیاز به یک همسر یک امر تکوینی وطبیعی است .انسان ها بر اساس همان فطرت خدادای گرایش به جفت وهمسر دارند چرا که بخش مهم و اساسی از نیازهای انسانی را همسر پاسخ می دهد.

یکی از معیارها و وشرایط انتخاب همسرمطلوب، سنخیت وهمتایی بین زن وشوهر است که در اصطلاح کفو نامیده می شود در اسلام تاکید شده که هر دختروپسرکه می خواهند زندگی نوینی را آغازکنند بایستی هم کفو یکدیگر باشند.
خداوند متعال می فرماید :« الْخَبیثاتُ لِلْخَبیثینَ وَ الْخَبیثُونَ لِلْخَبیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ أُولئِکَ مُبَرَّؤُنَ مِمَّا یَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَ رِزْقٌ کَریم»[۵] زنان بد کار وناپاک شایسته مردانی بدین وصف اند ومردان زشت کار وناپاک نیز شایسته زنان بدین وصف اند وزنان پاکیزه ونیکو لایق مردانی پاکیزه ونیکو ومردان پاکیزه ونیکو لایق زنانی همین گونه اند واین پاکیزگان از سخن بهتانی که نا پاکان درباره آنان می گویند منزه اند واز خداوند برای ایشان آمرزش ورزقی نیکوست.
به بیان مرحوم علامه طباطبایی «ره» در تفسیر این آیه خداوند زنان ومردان مومن را برای همیشه پاک وبه دور از هر گونه آلودگی وهر یک را از آن دیگری می داند. در برابرآنان زنان ومردان غیر مومن وکافر به سبب حالت پلیدی وناخوشایندی که دارند به هر خباثتی تن می دهند آنان به همین سبب هم سنخ وهم جنس یکدیگرند وبه هم اختصاص دارند .[۶]

خداوند در قرآن کریم  مهم ترین شرط ازدواج را ایمان معرفی کرده است مانند آیه « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا نَکَحْتُمُ الْمُؤْمِناتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَما لَکُمْ عَلَیْهِنَّ مِنْ عِدَّهٍ تَعْتَدُّونَها فَمَتِّعُوهُنَّ وَ سَرِّحُوهُنَّ سَراحاً جَمیلاً »[۷]ای مردان با ایمان هرگاه زنان مومنه را به عقد خود در آورده پیش از این که با آن ها نزدیکی کنید طلاقشان را دادید در این صورت از شما نگه داشتن عدّه بر آن ها نیست. پس آن ها را به چیزی بهره مند وبه نیکی رها سازید .
پیامبر اکرم «صلی الله علیه واله وسلم»  درباره اهمیت دادن به مقوله دین داری وپرهیزکاری می فرماید : « هرکس با زنی برای مالش ازدواج کند، خداوند اورا به همین امر واگذار می نماید وهرکس برای جمالش ازدواج کند به چیزی می رسدکه ازآن کراهت دارد وهرکس برای دینداری او ازدواج کند خدا هرسه را برایش جمع می کند.»[۸]

یکی از دیگر معیارهایی که در امر ازدواج حتماً باید مورد توجه قرار گیرد مسأله اصالت ونجابت خانوادگی طرفین است. پسر ودختر به خاطر استحکام خانواده وسعادت وخوشبختی خود وفرزندان در موقع گزینش همسر باید دقت کند که طرف مقابل نجیب واصیل بوده باشد .

بزرگترین سرمایه انسان عقل وفهم است هر کس فاقد این ویژگی باشد رفتار وشیوه درستی از زندگی را نمی پذیرد وگفتار وزندگی او نظم وقاعده ای ندارد؛ بنابراین برای ایجاد زندگی سعادتمند به عقل وفهم سالم نیاز است.

خداوند در قرآن می فرماید: «  هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُن»[۹]‌زنان لباس مردان ومردان جامه زنانند.در این آیه خداوند متعال همسران را تشبیه به لباس کرده است که در این تشبیه نکات ولطایف بسیاری نهفته است . لباس از یک سو انسان را از سرما وگرما واز خطر برخورد اشیاء با بدن حفظ می کند واز سوی دیگر عیوب آن را  می پوشاند وافزون براین دو زینتی است برای تن آدمی واین تشبیه در این آیه به همه نکات اشاره دارد، زیرا دو همسر شایسته عیوب یکدیگر رامی پوشانندو وسیله آرامش یکدیگرند وهر یک برای یکدیگر زینت
می باشند ومهم تر از این که یکدیگر را از انحراف های جنسی حفظ واین نیاز رابرای یکدیگر تأمین می کنند.[۱۰]

یکی از معیارهایی که برای تناسب دختر وپسر برای ازدواج در نظر گرفته می شود تناسب سنی زوجین است. سن دختر و پسر در ازدواج از دو نظر دارای اهمیت است:
نخست: جنبه روانی؛ انسان در فرایند رشد از نظر روانی در سنین مختلف دارای ویژگی های متفاوت می باشد.
دوم: جنبه های فیزولوژیکی؛ علاوه بر جنبه های روانی ارضای غریزه جنسی خود مسأله مهمی است.

داشتن سلامت جسم وروح نقش مهمی در زندگی مشترک میان زوجین ایفا می کند. سلامت جسم وروح همسر را زیبا جلوه می دهد وهمسر سالم وایده آل در اداره خانه وفرزندان موفق تر است وبه وظایف شرعی واخلاقی خود بهتر عمل می کند. آن چه باید در زمینه انتخاب همسر مورد توجه قرار گیرد بیماری ها، نقص ها، معلولیت های جسمی وروحی عمیق وغیره قابل درمان است که در طول عمر همراه انسان است وتحملش برای همسر سخت است ومانع ایفای کامل نقش همسر می باشد.

تفاهم وتوافق فکری زوجین در زندگی مشترک نقش اساسی دارد. برای ایجاد یک زندگی پویا و پُربار زوجین باید یکدیگر را درک کنند ومکنونات ومحتویات دورنی خود را به هم تفهیم کنند ودر بسیاری از موارد تصمیم مشترک گرفته وبر مبنای آن عمل کنند ودر سختی ها وفراز نشیب ها همراه و یاور یکدیگر باشند وفرزندان خود را براساس یک طرح هماهنگ تربیت کنند.[۱۱] البته چون توافق وتفاهم کامل وصد درصد امکان ندارد لذا هرچه فاصله دیدگاه ها ونقطه نظرات کمتر باشد سعادتمندی طرفین سریعتر حاصل خواهد شد.

نویسنده : محمدحسین افشاری

منابع و ماخذ :
قرآن کریم.
ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم ( ابن منظور)، لسان العرب، ج۶، چ۳، بیروت: داراحیاء التراث العربی، ۷۱۱ه ق.
ابوالقاسم حسین بن محمد بن فضل معروف به راغب اصفهانی، ترجمه کتاب المفردات فی غریب القران ( تفسیر لغوی وادبی قران) .
باقر، ساروخانی، جامعه شناسی خانواده ، چ۱۰، تهران: سروش ، ۱۳۸۸.
بهرام، بزرگ دوست، کلیدهای طلایی در ازدواج موفق، تهران: سنا، ۱۳۸۸.
تهیه وتدوین فرهنگ ومعارف قرآن، دائره المعارف قران، ج۲، چ۲، قم: بوستان  کتاب ، ۱۳۸۳.
علی اکبر ، دهخدا، لغت نامه، ج۲، تهران،دانشگاه تهران، ۱۳۷۷.
محمد بن الحسن، الحر عاملی، وسایل الشیعه، ج۲۰، بیروت،ال البیت لاحیاء التراث العربی،۱۴۱۲ه ق.
محمدحسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۵،ترجمه محمد باقر کمره ای، قم، انتشارات اسلامی،۱۳۷۴.
ناصر، مکارم شیرازی وجمعی از همکاران ، تفسیرنمونه،تهران،دارالکتب الاسلامیه،۱۳۷۴.

پی نوشت :
[۱]- ابوالقاسم حسین بن محمد بن فضل معروف به راغب اصفهانی ، ترجمه کتاب المفردات فی غریب القران ( تفسیر لغوی وادبی قران) ص ۱۵۸.
[۲]- ابوالفضل جمال الدین  محمد بن مکرم ( ابن منظور) ، لسان العرب ، ج۶، چ۳، بیروت : داراحیاء التراث العربی ، ۷۱۱ه ق ، ص ۱۰۷.
[۳]- باقر ، ساروخانی، جامعه شناسی خانواده ، چ۱۰، تهران: سروش ، ۱۳۸۸، ص ۲۵.
[۴]- تهیه وتدوین فرهنگ ومعارف قرآن ، دائره المعارف قران ، ج۲، چ۲، قم: بوستان  کتاب ، ۱۳۸۳، ۵۴۵.
[۵]- سوره نور(۲۴) آیه۲۶
[۶]-  محمدحسین طباطبایی ، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۵،ترجمه محمد باقر کمره ای،قم،انتشارات اسلامی،۱۳۷۴، ص ۱۳۶.
[۷]- سوره الاحزاب ( ۳۳) آیه ۴۹.
[۸]- محمد بن الحسن ،الحر عاملی ، وسایل الشیعه، ج۲۰، بیروت،ال البیت لاحیاء التراث العربی،۱۴۱۲ه ق.ص ۵۱.
[۹]- سوره بقره (۲)آیه ۱۸۷.
[۱۰]- ناصر، مکارم شیرازی  وجمعی از همکاران ، تفسیرنمونه،تهران،دارالکتب الاسلامیه،۱۳۷۴، ج ۱،ص ۶۵۰.
[۱۱]- بهرام، بزرگ دوست، کلیدهای طلایی در ازدواج موفق، تهران: سنا، ۱۳۸۸، ص۳۳.