۱)شبکه اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه
شاید لازم بود این علت را در دو علت مجزا بیان کرد، چرا که تلفن همراه و شبکه های مجازی هر کدام به نوبه خود تاثیرات مجزایی را بر زندگی انسان امروزین گذاشته است.
الف) تلفن همراه
تلفن همراه از زمانی که وارد زندگی انسان های دوران معاصر شد، ارتباطات را بسیار نزدیک کرد و مرزهای بسیاری را در نوردید و حدودی را که برای دیگر ارتباطات وجود داشت، به طور کامل شکست. با پیدایی تلفن همراه، شما هر لحظه می توانستید از کسی که دور هستید اطلاع بگیرد، جویای احوال او شوید و با نصب نرم افزارها و سخت افزارهایی، مکانی که او در آن حضور دارد را بیابید.[۱]
تلفن همراه، به خودی خود توانست سبک زندگی را تغییر دهد. شاید پیدایی تلفن همراه را بتوان انقلابی در ارتباطات انسان دانست و انقلابی دیگر را زمانی دانست که گوشی های هوشمند پا به عرصه وجود گذاشتند و گوشی های بی جان را به موجوداتی زنده تبدیل کردند. گوشی های همراه با داشتن نرم افزارهای کاربردی که از آن تعبیر به اپلیکیشن[۲] می شود، توانستند دنیای جدیدی را به روی انسان بگشایند.
نرم افزارهای کتابخوان، ساعت گو، تقویم، دفترچه یادداشت، آموزش زبان، نرم افزارهای مذهبی، نرم افزارهای تدوین صوت و تصویر و … فقط بخشی از این نرم افزارهای کاربردی بودند که نیاز انسان را از تکثرات در این امر رهایی دادند. از همین روی بود که دارندگان این گوشی ها دیگر نیازی به داشتن بسیاری از وسایل دیگر نداشتند و هر آنچه نیاز ایشان بود را در گوی تلفن همراه می دیدند. با توجه به برآورده شدن همین نیازها بود که انس این انسان با این وسیله ارتباطی بیش از یک وسیله ارتباطی شد. تا حدی که سرگرمی ها، بازی ها، آموختن زبان، مطالعات کتاب های علمی و … همه در این گوشی ها برای او مهیا شد و با گذشت زمان این انس و الفت بیشتر شد و تلفن همراه بخشی جدای ناپذیر از زندگی او شد.[۳]
ب) شبکه های اجتماعی
شبکه های اجتماعی[۴]، را می توان یکی دیگر از ابزارهای فرهنگی موثر بر تغییر سبک زندگی در دنیای مدرن دانست. شبکه های اجتماعی به منظور راحت تر کردن ارتباطات میان انسان ها و تبادل اندیشه ها شکل گرفت. انسان افتاده در غربت در پی آن بود که بتواند به راحتی با دیگران در کمترین زمان ارتباط بگیرد و یا بتواند با او گفتگو کند. فیس بوک، وایبر، واتزاپ و تلگرام از جمله نمونه های شبکه های اجتماعی ای هستند که توانستند هر کدام بخشی از نیازهای انسان مدرن را برآورده کنند.
در این نوشتار به دنبال بحث ارزش گذاری فرهنگی و … بر روی این دو ابزار فرهنگی نیستیم و صرفاً در مقام تبیین آنها و یکی از کارکردهای آن ها (تغییر و یا اصلاح سبک زندگی) هستیم. ولی مشکل از آنجایی شروع شد که این وسایل کارکردهای دیگری پیدا کردند. برخی از اندیشمندان علوم انسانی و غرب شناسان بر این عقیده هستند که ذات این وسایل دارای این کارکردهای منفی بودند ولی آن را پنهان می کردند ولی برخی دیگر بر این باور هستند که این دست از ابزارها به مانند چاقویی می ماند که هم می توان از لبه تیز آن برای برش کیک و گوشت استفاده کرد و هم می توان از آن برای قتل دیگری بهره جست.
حال هر کدام یک از این موارد که باشد، امروزه شاهد آثار منفی این دست از ابزارها و تکنولوژی های دوران مدرن بر زندگی انسان هستیم. آنچه در این فضا برتری دارد سرگرمی هایی است که انسان را از اصل واقعیت ها دور کرده است، اولویت های زندگی او را به هم ریخته است و فضای مجازی را در ذهن او یک فضای حقیقی ترسیم کرده است. انسان دوران مدرن در بستر فضای مجازی زیست می کند و برای فهم او و ماهیتش امروزه باید فضای مجازی را جزو مولفه های تعریف ماهیت او بدانیم.
با تحلیل های روان شناختی و جامعه شناختی ای که در پژوهشگاه های علوم انسانی صورت گرفته است، بخش قابل توجهی از آسیب های روانی انسان، حاصل حضور در فضای مجازی است؛ نه فقط آسیب های روانی فردی بلکه آسیب های خانوادگی و اجتماعی را نیز در برداشته است.
آسیب های این سه عامل بر زندگی انسان
دو آسیب عمده را می توان حاصل ورود این ابزارها (به گونه ای تکنولوژی ها) به زندگی انسان دانست:
- ایجاد شکاف بین نسلی
- از بین بردن استحکام خانواده
که بررسی این دو آسیب نیازمند گفتگوی بیشتری در این موضوع است.
پی نوشت:[۱] . در ابتدای زمان پیدایی تلفن همراه، برخی از زنان آمریکایی از همسر خود به دادگاه های خانواده شکایت کرده بودند که شوهران ایشان با دیگر زنان در ارتباط هستند و حتی مستنداتی را در دادگاه ارائه کرده بودند. بعدها مشخص شد که این کار از طریق نصب سخت افزارهایی بر روی گوشی های مردان صورت می گرفته است که باعث آن می شد صوت گفتگوهایی آن مردان به همراه مکانی که در آن قرار دارند در این سخت افزارهای نصب شده بر روی گوشی همراه در اختیار دیگران قرار بگیرد.[۲] . application[۳] . یکی از اختلالات روانی ای که امروزه در روان شناسی بدان پرداخته می شود، اعتیاد به تلفن همراه است. این ترس و استرس افراطی و غیرمنطقی که با نبود تلفن همراه در فرد ایجاد می‌شود، «نوموفوبیا» نام دارد که مخفف «no mobile-phone phobia» است. اگرچه این نوع بیماری کاملا جدید محسوب می‌شود، اما بسیار شایع است و میلیون‌ها نفر را در سراسر دنیا تحت تأثیر قرار می‌دهد.
ازجمله نشانه های آن می توان به:
- نگاه کردن به گوشی به محض بیدار شدن از خواب!
- داشتن احساس تنهایی در نبود گوشی!
- متوجه نشدن گذر زمان!
- اولویت دادن به موبایل!
- ترجیح دادن احوال پرسی از طریق موبایل به احوال پرسی حضوری
- افزایش تدریجی مدت زمان استفاده از موبایل
- کار کردن با موبایل در هر فرصت کوچکی
- استفاده از گوشی در حین صرف غذا
- تمایل به پاسخگویی خیلی سریع به پیام های فضای مجازی
- ور رفتن با گوشی قبل از خواب
[۴] . Social Networks
نویسنده: محمدحسین افشاری
