نتایجی که از این پژوهش به دست آمد عبارتند از :
۱) قرآن به عنوان معجزۀ آخرین فرستادۀ خدا ۹، دارای رویکرد تربیتی می باشد که کشف این آیات در برخی موارد به خاطر اشاره مستقیم آیات به راحتی امکان پذیر است و گاه از سیاق آیات می توان به این مطلب پی برد.
۲) آیات بسیاری در قرآن کریم وجود دارد که به مسایل «تربیت دینی» و نیز « تربیت اجتماعی» پرداخته است که استخراج این آیات و نیز ترتیب دهی به آن می توان یک کار علمی و پژوهش نامه ای مجزا باشد.[۱]
۳) با بررسی آیات تربیتی در دو حوزۀ «تربیت دینی» و نیز «تربیت اجتماعی» این مطلب به دست آمد که این دو امر بسیار مورد توجه کلام الهی بوده است و در مورد مسایل اجتماعی، ردّی است بر افکار کسانی که ممکن است این پندار را داشته باشند که ادیان الهی، پیروان خود را از حضور در اجتماع پرهیز می دارند؛ در حالیکه با مطالعۀ آیات تربیتی که به این امر پرداخته اند، می توان این سخن را کشف کرد که قرآن کریم بسیاری از مسایل جزیی برای حضور بهتر در اجتماع را بیان کرده است تا ممانعتی در رسیدن انسان به سعادت حقیقیش با حضور در اجتماع پدید نیاید.
۴) در قرآن کریم، گزاره های تربیتی به چند صورت آمده است. برخی از مباحث تربیتی در حوزه های مبانی، غایت و روش به صورت توصیفی آمده است و برخی از ایشان به صورت توصیه ای که این مطلب در ضمیمه های یک و دو قابل مشاهده است.
۵) با بررسی تفاسیر مفسّران امامی ایرانی در سدۀ اخیر این مطلب به دست می آید که تعداد قابل توجهی از ایشان به مسایل تربیتی، توجه داشته و سعی در خارج کردن این مسایل از آیات تربیتی بوده اند که می توان به کتاب های تفسیری: المیزان فی تفسیر القرآن المجید،الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و نیز تفسیر نمونه اشاره کرد که به طور کامل به مباحث تربیتی توجه داشته اند و در برخی از موارد به صورت جملات توصیفی و یا توصیه ای خود به تبیین آن پرداخته اند.
پیشنهادات
مواردی که می توان به عنوان پیشنهاد بدان اشاره کرد، عبارتند از:
۱) در بسیاری از متون های اخلاقی دیده می شود که بین حوزۀ مسایل تربیتی و اخلاقی، خلط صورت گرفته است و لازم است به این دو علم به صورت مجزا پرداخته شود، گرچه این دو علم به هم وابستگی هایی دارند که این امر در «تربیت اخلاقی» بروز بیشتری دارد.
۲) لازم است آیات تربیتی در گونه های مختلف آن از قرآن کریم، استخراج شود تا پژوهشگران عرصۀ تربیت بتوانند مبانی، اصول، روش ها و غایات تربیتی اسلام را در گونه های مختلف آن بیان دارند.
۳) یکی از خلاء بسیار محسوس در این حوزه، نبود تفاسیر تربیتی است که در میان شیعه این امر مهجور مانده است ولی درمیان اهل سنت کتاب های تفسیر تربیتی وجود دارد.
۴) بررسی کتاب های مفسّران عصر گرا در این مورد میتواند راهگشای دانش پژوهان در عرصه تربیت باشد که لازم است در این مورد نیز پژوهش هایی انجام پذیرد.
[۱] . پژوهشگر در حد توان خود این آیات را از قرآن کریم، استخراج کرده است ولی خود به ضعف کاری خود واقف است و این را ادعا می کند که آیات استخراج شده، نه مانع اغیار است و نه جامع افراد . بدین معنا که ممکن است از دید برخی از صاحب نظران این آیات در دستۀ آیات تربیتی قرار نگیرد و از آن سوی ممکن است برخی از آیات از جمله آیات تربیتی باشد که از دید پژوهشگر مغفول مانده و یا در نظر او، این آیات، آیات تربیتی نباشد .
