مقدمه
نگاه دین، یک نگاه فراتر از نگاه مادی انگارانه ایست که زندگی آدمی را محدود به زندگی در این دنیا کرده است. مکاتبی که انسان را محدود به دنیای مادی می کند، آموزه هایی را به او می آموزد که منطبق بر سود و منفعت بیشتری از لحاظ مادی باشد به همین خاطر در این آموزه های مادی مفاهیم چون خدا، ایثار، بخشش و … به راحتی قابل درک نیست.
از نگاه دین باید چه چیزهایی به کودکان آموخت
با توجه به نگاه دین، معصومان (علیهم السلام) مجموعه سفارشاتی را در مورد آموزش به کودکان بیان داشته اند که در این مورد می توان موارد زیر را نام برد:
۱)خداشناسی
یکی از آموزه هایی که در دین به آموزش آن بسیار سفارش شده است، آموزش وحدانیت خدا بر اساس مراحل رشدی کودک است. انسان در مرحله تقلیدی می آموزد و در مرحله ای از رشد می تواند انتزاعی بیاموزد. از همین روی آموزه های فلسفی شاید از سنین نوجوانی سن مناسبی برای پرداختن بدان است ولی کودکی که در سنین طفولیت هست، نمی تواند آموزه های فلسفی را درک کند، از همین روی گزاره های مشاهده ای برای این گروه سنی مناسب باشد.
در روایتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمودند: کسى که خردسالى را تربیت کند تا بگوید: «لا إله إلّا اللّه»، خداوند عزوجل از او حساب نمىکشد.[۱] از این روایت می توان به دست آورد که نخستین آموزه ای که باید به کودکان یاد داده شود، توحید و خداشناسی است.
در روایتی دیگر زمان آموزش دادن این گزاره دینی (توحید) به زمان آغاز تکلم برگردانده شده است.[۲]
در گفتگوهایی که با کودک خود دارید، با نشان دادن نعمت هایی که در اطراف اوست، می توانید خداشناسی را برای او تبیین کنید. کودکان به راحتی می توانند از این طریق، خدای متعال را درک کنند و با او انس بگیرند. پدر و مادر اگر والدین مهربانی باشند می توانند خودشان را نیز نعمتی از طرف خدا به کودک معرفی کنند.
کودکان به خاطر فطرت پاک و حقیقت جویی که دارند از طریق نعمت ها بهتر می توانند خدای متعال را درک کنند. والدین باید از فرصت هایی که در گشت و گذار در طبیعت و … دارند از این فرصت ها استفاده کنند و با تبیین زیبایی های در طبیعت و نعمت های در آن، کودک را با وحدانیت و همه جا بودن خدا آشنا کنند.
۱)دوستی پیامبر (صلی الله علیه و آله) و خاندان او
یکی از اموری که ائمه معصومین (علیهم السلام) بدان سفارش کرده اند، تربیت کودک و آموزش او به محبت به پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) اوست. در روایتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) اینگونه نقل شده است که فرمودند: « أدِّبوا أولادَکُم عَلى ثَلاثِ خِصالٍ: حُبِّ نَبِیِّکُم، وحُبِّ أهلِ بَیتِهِ، وعَلى قِراءَهِ القُرآنِ؛ فرزندانتان را بر سه ویژگى تربیت کنید: دوستىِ پیامبرتان، دوستى اهل بیت او و خواندن قرآن.»[۳]
در این روایات، یاد دادن محبت ورزی به پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) به عنوان یکی از گزاره های آموزش و تربیت دینی مطرح شده است. این محبت باید بدان گونه باشد که زمینه پذیرش دستورات ایشان را در کودک پرورش بدهد.
محبت به ائمه معصومین (علیهم السلام) می تواند زمینه ساز پذیرش دستورات اخلاقی و فقهی ایشان باشد. این محبت باید از سوی والدین به درستی به فرزندان انتقال یابد تا بتواند باعث رشد اخلاقی و معنوی ایشان در دوران های دیگر شود.
این محبت می تواند با داستان های ایشان پدید بیاید. داستان هایی از سنخ ایثار اهل بیت (علیهم السلام) برای کمک به دیگران و گرفتن دست مستمندان و دیگر مواردی که می تواند در کودک مهربانی و محبت را بیافریند.
یکی از نهادهایی که می تواند در پرورش این محبت به کودکان نقش مهمی را ایفا کند، هیات های مذهبی است. هیات های مذهبی ای که تلفیقی از شور و شعور هستند. این هیات به خاطر آموزش دادن آموزه های دینی به همراه ایجاد احساسات مذهبی مناسب در ایشان، می توانند محبت کودک به اهل بیت (علیهم السلام) را افزایش دهند.
پی نوشت:[۱] . مَن رَبَّى صَغیرا حَتَّى یَقولَ: «لا إلهَ إلَّا اللّهُ» لَم یُحاسِبهُ اللّهُ عز و جل. (المعجم الأوسط: ج ۵ ص ۱۳۰ ح ۴۸۶۵ عن عائشه، الجامع الصغیر: ج ۲ ص ۶۰۳ ح ۸۶۹۶ نقلًا عنه.)[۲] . قال رسول الله (صلىاللهعلیهوآله): «إذا أفصَحَ أولادُکُم فَعَلِّموهُم «لا إلهَ إلَّا اللّهُ»، ثُمَّ لا تُبالوا مَتى ماتوا، وَإذا اثَّغَروا فَمُروهُم بِالصَّلاهِ؛ هرگاه کودکانتان زبان گشودند، «لا إله إلّا اللّه» را به آنان بیاموزید. سپس بیم نداشته باشید که چه وقت مُردند و هرگاه دندان [شیرى] آنها افتاد، آنان را به نماز، امر کنید.» (عمل الیوم واللیله للدینوری: ص ۱۵۰ ح ۴۲۳ عن عمرو بن شعیب، کنز العمّال: ج ۱۶ ص ۴۴۰ ح ۴۵۳۲۸.)[۳] . الصواعق المحرقه: ص ۱۷۲، ینابیع المودّه: ج ۲ ص ۴۵۷ ح ۲۶۸، کنز العمّال: ج ۱۶ ص ۴۵۶ ح ۴۵۴۰۹
نویسنده: محمدحسین افشاری
