گفتگو در خانواده
خانواده به عنوان یکی از موثرترین محیط ها در شکل گیری شخصیت افراد، از ابزارهای خاصی در این شکل گیری بهره می برد. گفتگوی مناسب بین اعضای خانواده و تبادل اندیشه میان ایشان می تواند زمینه ساز شکل گیری مناسب شخصیت فرزندان شود. در خانواده ای که گفتگو و مشورت اصل ارتباطی اعضای خانواده است، فرزندانی با عزت نفس و اعتماد به نفس بالایی تربیت می شود و در مقابل خانواده ای که در آن اعضاء، اجازه بیان اندیشه و عقیده خود را ندارند و یک نفر به عنوان تصمیم گیرنده برای همه نقش ایفا می کند، فرزندانی بدون عزت نفس و سرخورده تحویل جامعه می دهد.
این فقط بخشی از اهمیت گفتگو میان اعضای خانواده است. پس اگر خانواده ای این مهارت را ندارد، باید با همکاری یک مشاور خانواده، این مهارت را بیاموزد و بر استحکام خانواده ای که در آن زیست می کنند، بیفزایند.
فواید گفتگو در خانواده
یکی از نعمت هایی که خدای متعال به انسان داده است، نعمت زبان و گفتگوست. از رویی دیگر، انسان چون یک موجود اجتماعی است و برای زنده نگهداشتن حیات اجتماعی خود، نیاز به ارتباط کلامی و غیر کلامی مناسب با دیگران دارد. مهم ترین ابزاری که در این ارتباطات یاری رساند، گفتگوست که به وسیله زبان صورت می گیرد. این یکی از مهم ترین فواید گفتگو میان اعضای خانواده است.
اما مهارت گفتگو در میان اعضای خانواده دارای فواید دیگری است که از جمله این موارد می توان فواید زیر را نام برد:
- ظاهر شدن مشکلات پنهانی اعضای خانواده: خانواده ای که در آن گفتگو صورت نمی گیرد، به مانند انباری پر از باروت است که هر لحظه ممکن است توسط یکی از اعضاء به یک انفجار مهیبی تبدیل شود. مشکلات اگر میان اعضا گفتگو نشود، شکایات و دلخوری ها در سینه ها ماندگار می شود و به مرور زمان تبدیل به نفرت میان اعضایی می شود که رمز ماندگاری شان عاطفه و مهربانی به هم هست.
- جبران فاصله ها: یکی از راه های مناسب برای حل تعارض میان افراد، بهره گیری از مهارت گفتگوست. گفتگوی مناسب و پایبندی به اصول آن، می تواند زمینه ساز بیان شکایات و دعواها باشد، دلخوری ها را حل کند و فاصله هایی که میان اعضای خانواده به وجود آمده است، را از بین ببرد. مشکلات و دلخوری های میان افراد، فاصله ایجاد می کند و چیزی که این فاصله را اصلاح می کند، گفتگوی مناسب است.
- ابتکار در حل مشکلات: یکی از مسائلی که در دین اسلام به آن بسیار سفارش شده است، مشاوره با دیگران است. در سخنی نقل شده از امام علی (علیه السلام) آمده است که «لامُظاهَرهَ کَالمَشوَرَهِ؛ هیچ پشت‌گرمی و محکم‌کاری در کارها مطمئن‌تر از مشورت کردن نیست.»[۱] درست است که تصمیم گیرنده نهایی در مشکلات خانواده مرد است ولی این به معنای آن نیست که نباید در خانواده با دیگر اعضاء مشورت کرد و از نظرات آنها بهره گرفت. خود رایی هایی که در مدیریت خانواده صورت می گیرد می تواند آسیب های جبران ناپذیری را برای استحکام آن به همراه داشته باشد. در روایتی دیگر از امام علی (علیه السلام) مومنان را از این خودرایی برحذر کرده اند. در این روایت آمده است که «الاِستبدادُ بِرَأیِکَ یُزِلُّکَ و یُهوِّرکَ فی‌المَهاوی؛ (برحذرباش!) استبداد و خودرأیی، تو را می‌لغزاند و در پرتگاه‌های سقوط نگونسارت می‌نماید.»[۲]
- شکوفا شدن استعداد اعضای خانواده: خانواده ای که در آن گفتگو صورت می گیرد، اعضاء با بیان اندیشه های شان و نقدهایی که به آن می شود، می توانند به یک خودآگاهی و دیگرآگاهی های مناسب منجر بشود. بهترین جایی که می تواند این استعدادها را شناسایی کند، محیط خانواده و در زمانی است که گفتگوها صورت می گیرد.
- افزایش اعتماد به نفس: کودک و نوجوانی که در خانواده اجازه مشورت دارند، اجازه دارند که عقیده و اندیشه خود را بیان نمایند به یک خودباوری می رسند که زمینه ساز افزایش اعتماد به نفس در ایشان می شود.
موانع گفتگو میان اعضای خانواده
امروزه یکی از بلاهایی که به خانواده ها در ارتباط آسیب رسانی کرده است، وجود تکنولوژی ها در زندگی است. نمی توان منکر فواید خوب تلویزیون، تلفن، گوشی همراه و … شد ولی امروزه بسیاری از اندیشمندان بر این باور هستند که این تکنولوژی ها انسان را اسیر خود کرده و آسیب هایی زیادی را بر زندگی انسان وارد کرده است.
در طول روز اعضای خانواده هر کدام در پی انجام نقش ها و مسئولیت هایی هستند که بر روی دوش ایشان است. با فرا رسیدن شب اعضاء دور هم جمع می شوند و باید برای گفتگو با هم زمانی را اختصاص بدهند اما امروزه این فرصت کوتاه نیز با تماشای فیلم و به دست گرفتن گوشی همراه و سیر در نرم افزارهای ارتباطی گذران می شود و این مهم ترین مانع در گفتگو میان اعضای خانواده است.
بهترین راهکار برای حل این مشکل، اختصاص یک زمان خاص برای این گفتگوست.
در مورد چه چیزی صحبت کنیم؟
شاید برای این بخش نیاز باشد که نوشته ای جداگانه را بدان اختصاص داد، اما به اختصار می توان عناوین زیر را بیان کرد.
- گفتگو در مورد مشکلات شخصی
- گفتگو در مورد مشکلات خانوادگی
- گفتگو در مورد آینده اعضای خانواده (با مدیریت مرد خانواده)
- گفتگو در مورد تغییرات فیزیکی خانه (با مدیریت زن خانواده)
- گفتگو در مورد نیازهای اعضای خانواده
پی نوشت:[۱] . نهج البلاغه، حکمت ۱۰۹.[۲] . فهرست غرر، ص ۳۱.
نویسنده: محمدحسین افشاری
