مقدمه
از آن روی که خانواده در سیر زمان حرکت می کند، در هر دوره یا مرحله با نیاز ها و چالش هایی روبرو می شود. این سیر حرکتی به مانند رشد فردی است که به مراحل هشت گانه می توان آن را تقسیم کرد. این مراحل هشت گانه با تشکیل خانواده آغاز و با مرگ همسران خاتمه می یابد.[۱]
از جمله دلایلی که ضرورت توجه به مراحل رشد خانواده را گوشزد می کند، این است که خانواده ها در جریان چرخه زندگی درگیر چالش هایی می شوند و آنچه در این میان مهم است، شیوه برخورد با آن چالش هاست که می تواند تاثیر زیادی بر عملکرد خانواده داشته باشد.
آنچه به عنوان بخشی از دغدغه اندیشمندان در حوزه خانواده است، آموزش شیوه های برخورد با این چالش ها به خانواده هاست که این نوشتار بر آن است با بیان توضیحات کوتاهی در مورد هر کدام یک از این دوران، به بیان چالش های هر کدام یک از مراحل داشته و راه برون رفت از آن را نیز بیان کند.
اما این نکته نیز لازم به ذکر است که باید به سه نکته در مراحل رشد خانواده توجه داشت.
اولاً، خانواده ها باید به رشد و تغییر اعضای خود کمک کنند. (نیازمند اطلاعات و دانش هستند.)
ثانیاً، تحولات در هر کدام از دوره های حیات خانواده روی یکی یا همه اعضای خانواده تاثیر می گذارد. (فرزنددار شدن، رفتن کودک به مدرسه، ازدواج یکی از فرزندان و …)
و نکته سوم اینکه تغییرات در یک نسل، سازگاری در نسل دیگر را پیچیده می کند. به عنوان نمونه تفاوت های ایجاد شده در سبک زندگی والدین و فرزندان، می تواند نشان از شکاف بین نسلی باشد.
چرخه حیات خانواده
مرحله اول) همسرگزینی
انتخاب همسر، یکی از مهم ترین انتخاب هایی است که در اختیار انسان است. از همین روی، انتخاب همسر و ازدواج دادن افراد بی همسر، به عنوان یک توصیه مهم خانوادگی، اجتماعی و نیز امرى مقدّس در قرآن کریم بیان شده است.[۲]
«وَأَنْکِحُوا الْأَیَامَى مِنْکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ؛[۳] مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است!»
مهم ترین گام در این انتخاب آن است که فرد شناخت درستی از خود، باورها، عواطف و علایقش داشته باشد. شناخت دقیق و صادقانه از خود و شناخت داشتن درباره ارزش‌ها، نیازها، آرزوها، خواسته‌ها و محدودیت‌ها یک امر بسیار مهم و ضروری است. این شناخت به فرد کمک می‌کند تا بهتر درک کند که چه نوع رابطه ای می تواند به موفقیت و سعادت او کمک کند و باید در چه مسیری قرار گیرد.[۴]
یکی دیگر از مواردی که در این میان بسیار مهم است، یادگیری مهارت های زندگی است. زوجین قبل از ازدواج باید مهارت های زندگی مانند مهارت های ارتباطی، مهارت حل تعارض و برخی دیگر از مهارت های ضروری برای ورود به زندگی را یاد بگیرند
در این میان لازم است هر کدام یک از زوجین قبل از ورود به رابطه همسری، برای آینده خویش برنامه ریزی کرده باشد و در کنار آن در مورد مسائل مختلف مانند محل زندگی، شغل و فرزندآوری به درستی فکر کرده و نسبت به آن آمادگی ذهنی داشته باشد.
از مهم ترین چالش های این مرحله، انتخاب همسر مناسب است. با بررسی در گزاره های دینی (قرآن و روایات اهل بیت) می توان ایمان به خدا و دینداری،[۵] کفویت،[۶] عفت و پاکدامنی و … را از جمله معیارهایی دانست که از سوی شارع مقدس به عنوان معیارهای اساسی انتخاب همسر بیان داشت.
مرحله دوم) دوران عقد
دوران عقد به عنوان دوران شکل گیری اولیه رابطه زن و شوهر، دارای اهمیت بسیاری است که خطای در این دوران می تواند منجر به از بین رفتن و گسست رابطه همسری شود.
دوران عقد، مرحله ای بین نامزدی و ازدواج رسمی است که زوجین فرصت بیشتری برای شناخت یکدیگر و آمادگی برای زندگی مشترک پیدا می کنند.
از جمله مزایای دوران عقد می توان به شناخت بیشترزوجین از یکدیگر، یافتن مهارت حل تعارضات، یافتن آمادگی برای زندگی مشترک و کاهش احتمال طلاق را نام برد.
یکی از مواردی که باید همسران بدان توجه داشته باشند، راهبردهای مهم در برابر مشکلاتی که در این دوران است.
از جمله چالش های این دوران این است که آیا واقعا شخصی که به عنوان همسر انتخاب کرده است، انتخاب درستی هست یا خیر؟ یک نکته را همیشه باید در ذهن داشت که بخشی از درستی انتخاب به این است که معیارهای درست را در انتخاب همسر برگزید. این بخشی از درستی انتخاب است. همیشه باید در زندگی و انتخاب ها به این نکته مهم توجه داشت که توکل بر خدای متعال و توسل به ائمه معصومان (علیهم السلام) کلید بسیار مهمی در انتخاب است.
در کنار توکل، توسل و به کارگیری معیارهای درست ازدواج، بهره گیری از مشورت دیگران به خصوص افراد با تجربه است. یکی از گروه هایی که می توان به مشورت ایشان اعتماد کرد، مشاوران پیش از ازدواج هستند که با بهره گیری از آزمون های سنجش شخصیت و مصاحبه های روانشناختی می توانند کمک بهتر و بیشتری را به فرد در انتخابش بدهند.
بعد از انتخاب درست، زوجین باید در این دوران تلاش کنند تا یکدیگر را به طور کامل بشناسند.گفتگو و تبادل نظر صمیمی و بدون قضاوت بین زوجین در مورد مسائل مختلف می تواند به این شناخت کمک بیشتری کند. زوجین در این دوران باید یاد بگیرند که چگونه تعارضات خود را به طور مسالمت آمیز و بدون خشونت حل کنند. زوجین باید در دوران عقد صبور باشند و به یکدیگر فرصت بدهند تا با شرایط جدید سازگار شوند. زوجین باید در دوران عقد به یکدیگر احترام بگذارند و به نظرات و عقاید یکدیگر اهمیت بدهند.
از جمله فعالیت های مفید در این دوران که به همسران توصیه می شود؛ برنامه ریزی برای آینده، یادگیری مهارت های زندگی، مشاوره قبل از ازدواج، گذراندن وقت با یکدیگر است.
به طور خلاصه می توان گفت، دوران عقد می تواند فرصتی طلایی برای شناخت بیشتر و آمادگی برای زندگی مشترک باشد. زوجین با استفاده از این فرصت می توانند شانس خود را برای داشتن یک زندگی مشترک موفق افزایش دهند.
مرحله سوم) زوجین بدون فرزند
۵ سال اول دوران زندگی به نام دوران جنینی شناخته می شود. علت این نامگذاری از آن روست که این دوران به مانند دوران جنینی، حساسیت های زیادی وجود دارد و به خاطر همین حساسیت ها، مراقبت ها بیشتر باید باشد.
در این دوران سه دسته چالش قابل پیش بینی است. این سه دسته چالش عبارتند از:
الف) چالش های ارتباطی:
۱. عدم مهارت در گفتگو و ابراز احساسات: بسیاری از زوج ها در ابتدای زندگی مشترک، مهارت کافی برای گفتگو و بیان احساسات خود را به طور واضح و موثر ندارند. این موضوع می تواند به سوءتفاهم، رنجش و درگیری منجر شود.
۲. توقعات ناواقع بینانه: زوج ها ممکن است توقعات ناواقع بینانه ای از یکدیگر داشته باشند. این توقعات می تواند در مورد وظایف منزل، روابط با خانواده و دوستان، یا حتی روابط جنسی باشد. عدم برآورده شدن این توقعات می تواند منجر به ناامیدی و نارضایتی شود.
۳. عدم تفاهم در مورد مسائل مالی: مسائل مالی یکی از رایج ترین چالش های زوج ها در ابتدای زندگی است که ممکن است در صورت عدم به کارگیری های راهبردی صحیح تا پایان زندگی مشترک همسران ادامه داشته باشد. زوج ها باید در مورد نحوه مدیریت پول، پرداخت بدهی ها و برنامه ریزی برای آینده به توافق برسند.
از مهم ترین راهبردهای مواجه با چالشهای ارتباطی یادگیری مهارت های ارتباط موثر است. یادگیری این مهارت ها به سادگی امکان پذیرست ولیکن آنچه در این میان مهم است به کارگیری این مهارت ها در هنگامی است که تعارض ها و چالش ها روی می دهد. در کنار یادگیری این مهارت ها، آشنایی هر چه بیشتر زوجین با تفاوت های زن و مرد نیز می تواند به عبور از این دوران یاری رساند.
ب) چالش های عاطفی:
۱. ناسازگاری با یکدیگر: همسران باید با عادت ها، رفتارها و سلایق یکدیگر سازگار شوند. این موضوع می تواند به خصوص برای زوج هایی که از خانواده ها یا فرهنگ های متفاوتی هستند، دشوار باشد.
۲. کنترل خشم: زوج ها باید یاد بگیرند که چگونه خشم خود را به طور سالم مدیریت کنند. عدم کنترل خشم می تواند به بحث و جدل و حتی خشونت خانگی منجر شود.
- حسادت و ناامنی: حسادت به دیگر زوج ها و شک به همسر می تواند به خصوص در ابتدای زندگی مشترک که زوج ها هنوز در حال شناخت یکدیگر هستند، رایج باشد. این احساسات می تواند منجر به سوءظن، کنترل گری و رفتارهای مخرب دیگر شود.
هوش هیجانی، یکی از گونه های هوش است که در اینجا نقش بیشتری ایفا می کند. هوش هیجانی مجموعه‌ای از مهارت‌ها است که به ما کمک می‌کند تا احساسات خود و دیگران را درک، مدیریت و ابراز کنیم. این مهارت‌ها می‌توانند نقش مهمی در اصلاح رابطه زن و مرد داشته باشند. هوش هیجانی می تواند با افزایش خودآگاهی در فرد، بهبود مهارت های ارتباطی، مدیریت تعارض، افزایش همدلی در کنار افزایش صبر و شکیبایی به بهبود روابط در این دوران و حل چالش های آن بیانجامد.
از جمله راهکارهای افزایش هوش هیجانی، مطالعه و یادگیری، مشاوره تخصصی و تمرین آموخته هاست. زن و شوهر می‌توانند با تمرین مهارت‌های هوش هیجانی، مانند گوش دادن فعال، همدلی و حل تعارض، به طور مداوم هوش هیجانی خود را ارتقا دهند.
ج) چالش های جنسی:
- عدم تناسب میل جنسی: زوج ها ممکن است میل جنسی متفاوتی داشته باشند. این موضوع می تواند منجر به نارضایتی و سرخوردگی در هر دو طرف شود.
- مشکلات مربوط به عملکرد جنسی: مشکلات مربوط به عملکرد جنسی مانند انزال زودرس یا عدم نعوظ می تواند برای زوج ها بسیار استرس زا باشد.
- عدم تجربه کافی: زوج های جوان ممکن است تجربه کافی در زمینه روابط جنسی نداشته باشند. این موضوع می تواند به ناتوانی در برآورده کردن نیازهای یکدیگر منجر شود.
برای عبور از چالش های جنسی لازم است همسران، دانش خود را در این موضوع افزایش دهند. کسب این نوع از دانش باید از راه ها و مراجع معتبر در این امر صورت بگیرد و از کسب اگاهی هایی که ممکن است آسیب های روحی و روانی داشته باشد دوری کرد.
مطالعه کتاب های علمی، استفاده از کارگاه های روانشناختی می تواند از جمله مواردی باشد که به حل چالش های این دوران کمک می کند.
مرحله چهارم) زوجین دارای فرزند زیر ۷ سال
قدم نهادن اولین نفر به رابطه همسری، برای آنان نقش های جدیدی را به همراه دارد که کنار آن مسئولیت های جدید و به گونه ای سنگین دارد که به لحاظ جسمی و روحی آنان را درگیر خود خواهد کرد. اولین احساسی که با تولد فرزند، دو زوج به طور همزمان به وجود می آید، شادی و هیجانی است که غالبا بدون وصف است. این اتفاق می تواند باعث ایجاد یک پیوند عمیق تر بین دو زوج و خانواده هایشان شود.
مهم ترین چالش های زن و شوهر در دورانی که نقش والدگری پیدا می کنند عبارتند از:
۱. تغییرات در روابط: تولد اولین فرزند می تواند پویایی روابط زوجین را تغییر دهد. ممکن است تمرکز زوج از یکدیگر به سمت فرزندشان معطوف شود و زمان و انرژی کمتری برای یکدیگر داشته باشند. در نهایت این امر می تواند منجر به احساس کمبود توجه، حسادت و نارضایتی در زوجین شود.
۲. افزایش مسئولیت ها: مراقبت از یک نوزاد مسئولیت بزرگی است که می تواند طاقت فرسا باشد. از همین روی زوجین باید وظایف جدیدی مانند تعویض پوشک، حمام کردن، تغذیه و مراقبت از کودک را به عهده بگیرند و در نهایت اگر این پذیرش مسئولیت به درستی صورت نگیرد، می تواند منجر به احساس استرس، اضطراب و ناتوانی در والدین شود.
۳. مشکلات مالی: بزرگ کردن فرزند می تواند پرهزینه باشد. هزینه های مربوط به پوشاک، غذا، مراقبت های بهداشتی و سایر نیازهای کودک می تواند به سرعت افزایش یابد و منجر به فشار مالی بر زوجین شود. در اینجاست که باورهای دینی درست می تواند راهنمای برون رفت از این مشکلات باشد.
در آیه ۶۰ سوره عنکبوت خدای متعال می فرماید: «وَکَأَیِّنْ مِنْ دَابَّهٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ یَرْزُقُهَا وَإِیَّاکُمْ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ؛ چه بسا جنبنده‌ای که قدرت حمل روزی خود را ندارد، خداوند او و شما را روزی می‌دهد؛ و او شنوا و داناست.»[۷] این آیه نشان دهنده آن است که براى خداوند، رزق دادن به جنبنده‌هاى ناتوان و انسان‌هاى سالم و کاردان، یکسان است و علم و آگاهى خداوند ضامن تأمین روزى موجودات است. [۸]
بکر بن صالح می گوید: «کَتَبْتُ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ (علیه السلام) أَنِّی اجْتَنَبْتُ طَلَبَ الْوَلَدِ مُنْذُ خَمْسِ سِنِینَ وَ ذَلِکَ أَنَّ أَهْلِی کَرِهَتْ ذَلِکَ وَقَالَتْ إِنَّهُ یَشْتَدُّ عَلَیَّ تَرْبِیَتُهُمْ لِقِلَّهِ الشَّیْ ءِ فَمَا تَرَی فَکَتَبَ علیه السلام إِلَیَّ اطْلُبِ الْوَلَدَ فَإِنَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَ یَرْزُقُهُم؛ به امام کاظم(ع) نوشتم، حدود پنج سال است که از طلب بچه خودداری کرده ام و این بدان سبب است که همسرم از این کار ناخشنود است و می گوید تربیت و نگهداری فرزندان به علت کمبود مالی مشکل است. نظر شما چیست؟ امام در پاسخ به من نوشت: در پی فرزند باش؛ زیرا روزی آنها را خداوند عزوجل می دهد»[۹]
سعدی شاعر شیرین سخن قرن هفتم در این مورد می گوید:
یکی طفل دندان برآورده بود
پدر سر به فکرت فرو برده بود
که من نان و برگ از کجا آرمش؟
مروت نباشد که بگذارمش
چو بیچاره گفت این سخن، نزد جفت
نگر تا زن او را چه مردانه گفت:
مخور هول ابلیس تا جان دهد
همان کس که دندان دهد نان دهد
تواناست آخر خداوند روز
که روزی رساند، تو چندین مسوز
تولد اولین فرزند می تواند یک تجربه شگفت انگیز و در عین حال چالش برانگیز باشد. با آگاهی از چالش های پیش رو و اتخاذ تدابیر مناسب، می توان از شیرینی این دوران بهره گرفت از همین روی توصیه می شود در این دوران از راهکارهای زیر بهره بگیرید:
- وظایف مربوط به مراقبت از کودک را به طور مساوی بین خودتان تقسیم کنید.
- از اعضای خانواده و دوستان خود برای مراقبت از کودک، انجام کارهای خانه یا ارائه پشتیبانی عاطفی کمک بگیرید.
- هر روز زمانی را برای خودتان اختصاص دهید تا استراحت کنید، به خودتان برسید و از فعالیت های مورد علاقه خود لذت ببرید.
- با همسرتان در مورد احساسات خود صحبت کنید و به طور واضح نیازهای خود را بیان کنید. (چه زن و چه شوهر)
- اگر در مقابله با چالش های تولد اولین فرزند مشکل دارید، از یک متخصص سلامت روان یا مشاور خانواده کمک بگیرید.
مرحله پنجم) زوجین دارای فرزند ۷ تا ۱۴ سال
رسیدن اولین فرزند به سن نوجوانی، خانواده را وارد پنجمین چرخه حیات خود می کند که ورود به این دوران می تواند با تغییرات و چالش های متعددی همراه باشد. در این دوران، فرزند نوجوان، تمایل به استقلات را در خود تجربه می کند که حاصل تغییرات خلقی ایست که در او پدید آمده است، ارتباط با همسالان بیشتر می شود و ممکن است مسائلی را مرتبط با مدرسه و نیز سلامت روان خود پیدا کند.مجموعه این مسائل می تواند به گونه ای از قوانین و نظارت والدین خود سرپیچی کنند و در نهایت این امر می تواند منجر به درگیری و تنش بین والدین و نوجوانان شود و خانواده را دچار چالش های جدیدی کند.
دوران نوجوانی می تواند یک دوران چالش برانگیز برای خانواده ها باشد. با درک تغییراتی که در این دوران رخ می دهد و با استفاده از راهکارهای مناسب، می توان از این دوران به بهترین نحو عبور کرد.
از جمله راهکارهایی که باید والدین برای عبور از این دوران به کار بگیرند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- با نوجوان خود به طور منظم و صریح صحبت کنید. به او گوش دهید و سعی کنید دیدگاه او را درک کنید. امیرالمومنین، علی (علیه السلام) می فرماید: «لا تَقْسِروا اَوْلادَکُمْ عَلى آدابِکُم، فَاِنَّهُمْ مَخْلوقونَ لِزَمانٍ غَیْرِ زَمانِکُم؛ آداب و رسوم خود را به فرزندانتان تحمیل نکنید، زیرا آنان براى زمانى غیر از زمان شما آفریده شده اند.»[۱۰]
- قوانین و انتظارات خود را از نوجوان خود به طور واضح بیان کنید و عواقب نقض آنها را مشخص کنید.
- به نوجوان خود عشق و حمایت بی قید و شرط خود را نشان دهید. یعنی او را همین گونه که هست بپذیرید.
- با رفتار خود، ارزش ها و اخلاقیاتی را که برایتان مهم است به نوجوان خود آموزش دهید. یادتان باشد که شما بهترین الگو برای او هستید که با آموزش های غیرمستقیم می توانید آنچه را برای او ضروری می دانید را به او بیاموزید.
- مدیریت ارتباط با همسالان و نیز بهره گیری از فضای مجازی نیز از مهم ترین راهبردهایی است که باید از سوی والدین مورد توجه قرار گیرد.
- اگر در حل مشکلات مربوط به دوران نوجوانی با مشکل روبرو هستید، از متخصصان مانند روانشناس یا مشاور کمک بگیرید.
مرحله ششم) زوجین و ازدواج فرزندان
ازدواج فرزند می تواند یک تجربه شادی آور و هیجان انگیز برای خانواده ها باشد. آرزوی همه والدین خوشبختی فرزندشان است؛ بنابراین ممکن است به دلیل نگرانی های زیاد درباره زندگی آینده فرزندشان دست به رفتارهای افراطی زده و خواهان نظارت کامل بر فرآیند ازدواج فرزندشان باشند و نظر خود را در ازدواج به فرزندشان تحمیل کنند.
تحمیل نظرات در ازدواج فرزند کار درستی نیست، والدین باید با مشاوره صحیح به فرزندشان، راه صحیح برای انتخاب همسر را به آن ها نشان بدهند.
برخی از چالش های رایج در دوران ازدواج فرزند عبارتند از:
- جدایی عاطفی: والدین ممکن است با جدایی عاطفی از فرزند خود و وابستگی او به همسرش دچار مشکل شوند.
- تغییر در روابط: ازدواج فرزند می تواند پویایی روابط بین اعضای خانواده را تغییر دهد.
- نگرانی های مالی: خانواده ها ممکن است در مورد تأمین هزینه های عروسی و زندگی مشترک فرزند خود نگران باشند.
- انتظارات و توقعات: ممکن است بین خانواده ها و زوجین جوان در مورد مسائلی مانند محل زندگی، تربیت فرزندان و دخالت در امور زندگی مشترک اختلاف نظر وجود داشته باشد.
برای گذر مناسب از چالش های پیش رو، می توان از راهبردهای زیر بهره برد:
- به استقلال و حریم خصوصی زوجین جوان احترام بگذارید و سعی کنید از دخالت های بیجا در روابط ایشان خودداری کنید. عدم توجه به این مورد می تواند منجر به تخریب روابط والدین، فرزند و همسرفرزندشان شود.
- از فرزند خود و همسر او حمایت کنید. این حمایت می تواند شامل، حمایت مالی، عاطفی و … باشد. در مورد حمایت های مالی هم باید به این نکته توجه داشت که به استقلال ایشان و نیز اعتماد به نفس آنها، آسیب وارد نکند.
- انتظارات واقع بینانه ای از فرزند خود و همسر او داشته باشید.
- اگر در حل مشکلات مربوط به ازدواج فرزند خود با مشکل روبرو هستید، از متخصصان مانند روانشناس یا مشاور خانواده کمک بگیرید.
منابع
قرآن کریم.
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغه، قم: کتابخانه آیه الله العظمی المرعشی النجفی (ره)، ۱۳۶۳.
- زهراکار، کیانوش؛ جعفری، فروغ، مشاوره خانواده (مفاهیم، تاریخچه، فرآیند و نظریه ها)، تهران: نشر ارسباران، ۱۳۹۴.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۸۶.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، قم: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۷۴.
- کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷ ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۹ ق.
- مرزانی، راضیه، «خودآگاهی ضرورت تشکیل یک زندگی موفق»، مجله تبلیغ و خانواده، اسفند ۱۴۰۲.
[۱] . کیانوش زهرا کار، فروغ جعفری، مشاوره خانواده (مفاهیم، تاریخچه، فرآیند و نظریه ها)، تهران: نشر ارسباران، ۱۳۹۴، ص ۳۰.
[۲]. محسن قرائتی، تفسیر نور، تفسیر نور، ج۶، ص: ۱۸۳.
[۳]. نور/۳۲.
[۴]. ر.ک: مقاله «خودآگاهی ضرورت تشکیل یک زندگی موفق» نوشته: راضیه مرزانی، مجله تبلیغ و خانواده، اسفند ۱۴۰۲.
[۵]. رسولُ اللَّهِ )صلى الله علیه و آله(: إذا جاءَکُم مَن تَرضَونَ دِینَهُ وأمانَتَهُ یَخطُبُ (إلَیکُم) فَزَوِّجُوهُ، إن لا تَفعَلُوهُ تَکُن فِتنَهٌ فی الأرضِ وفَسادٌ کبیر؛ هرگاه کسى به خواستگارى نزد شما آمد و دیندارى و امانتدارى او را پسندیدید، به او زن دهید؛ که اگر چنین نکنید، در روى زمین تبهکارى و فساد بسیار پدید خواهد آمد.(بحار الأنوار: ۱۰۳/ ۳۷۲/ ۳.)
لإمامُ الحسنُ (علیه السلام) لرجل جاءَ إلَیهِ یَستَشِیرُهُ فی تَزویجِ ابنَتِهِ-: زَوِّجْها مِن رَجُلٍ تَقِیٍّ، فإنّهُ إن أحَبَّها أکرَمَها وإن أبغَضَها لَم یَظلِمْها؛ امام حسن )علیه السلام(: به مردى که با ایشان درباره ازدواج دختر خود مشورت کرد- فرمود: او را به مردى باتقوا شوهر ده؛ زیرا اگر دختر تو را دوست داشته باشد گرامىاش مىدارد و اگر دوستش نداشته باشد به وى ستم نمىکند. (مکارم الأخلاق: ۱/ ۴۴۶/ ۱۵۳۴)
[۶] . خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «الْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ أُولئِکَ مُبَرَّؤُنَ مِمَّا یَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ»؛ زنان پلید سزاوارمردان پلیدند ومردان پلید سزاوار زنان پلید، زنان پاک براى مردان پاک‌اند ومردان پاک براى زنان پاک. آنان ازآن چه درباره‌شان می‌گویند منزّه‌اند و براى آنان مغفرت و روزى نیکویى است. (نور/۲۶)
پیامبر اسلام (ص) میفرمایند: «أَنْکِحُوا الْأَکْفَاءَ وَ انْکِحُوا فِیهِمْ وَ اخْتَارُوا لِنُطَفِکُم؛ به همکفوان زن بدهید و از همکفوان همسر بگیرید و برای داشتن فرزند بهتر و صالح، انتخاب و گزینش کنید.» (کافی، ج ۵، ص۳۳۲.)
[۷] . ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.
[۸] . محسن قرائتی، تفسیر نور، ج۷، ص: ۱۶۶.
[۹] . الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیه، تهران، ۱۴۰۷هـ ق، چاپ چهارم ج۶، ص۳.
