مشارکت اجتماعی زنان (بخش اول)

تعریف مشارکت

در لغت مشارکت عبارت است از همکاری همچنین عبارت از درگیری فکری و احساسی یک شخص در یک وضعیت گروهی است که این درگیری ، شخص را تشویق می کند تا به هدف های گروهی کمک کند و در مسئولیت آنها نیز سهیم باشد.[۱]

در فرهنگ جامعه شناسی مشارکت این گونه تعریف شده است :« شرکت در فراگرد های اجتماعی که به گزینش رهبران منجر می شود مشارکت اجتماعی عمومی را تعیین می‌کند یا بر آن اثر می گذارد ، مشارکت اجتماعی نام دارد».[۲]

تعریف مشارکت اجتماعی

بنابراین با توجه به مطالب ذکر شده می توان مشارکت اجتماعی را این گونه تعریف کرد : «مشارکت کم و بیش آشکار در حیات اقتصادی ، گذران اوقات فراغت ، فرهنگ ، مسئولیت های سیاسی ، مدنی و …».[۳]

ضرورت مشارکت اجتماعی زنان

همواره زن و مسائل او ذهن اسلام ‏گرایانی را که دغدغه سازندگی جامعه اسلامی را دارند، مشغول گردانیده است. اینان به لحاظ دیدگاه‏هایشان نسبت به زن به دو گروه تقسیم می‏شوند: گروهی که معتقدند زن مسلمان باید اهتمام خود را در برابر خانه‏داری و شوهرداری و تربیت فرزندان و امثال آن به کار گیرد و هرگاه از او کاری خواسته شد، انجام دهد. [۴]

هرگاه همسر یا یکی از فرزندانش بیمار شد، از آنان پرستاری کند. هرگاه موردتوجه و تحسین قرار گرفت سپاسگزار باشد و هرگاه نسبت به او کوتاهی صورت گرفت و قدر او را نشناختند صبر و شکیبایی کند.

در مقابل این گروه، عده دیگری از اسلام‏گرایان به این موارد اکتفا نمی‏کنند و اصرار دارند همه حقوقی را که شریعت اسلام برای زن قائل شده است به او داده شود و زنان دوشادوش مردان در سازندگی جامعه اسلامی مشارکت مستقیم داشته باشند.

اگر محققانه به سیره و سنت پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) بنگریم، خواهیم دید که پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) چگونه و تا چه اندازه زنان را در خانه‏ها، کوچه و خیابان در مسیر دعوت و هجرت، در جنگ و جهاد، در بیعت و سیاست، در مملکت‏داری، در امر به معروف و نهی‏ازمنکر در مسائل ازدواج و طلاق و در تمامی امور و زوایای جامعه مشارکت می‏داده‏اند و حضور زنان در جامعه نوپای اسلامی در عهد رسول اکرم(ص) کاملاً فعال بوده و هرگز منفعل نبوده است.[۵]

برخی کارشناسان معتقدند تصویر سازی نخستین از شرایط فرهنگی و سیاسی هر جامعه، نیازمند توجه ویژه به منابع اصلی آن ،یعنی انسان است. هر قالب فرهنگی یا رفتار اجتماعی برخاسته از تعامل انسان در جامعه است لذا مشارکت سیاسی نیز که پویش انسان در مراحل تصمیم گیری و تصمیم سازی است بخشی از رفتارهای اصلی در جامعه محسوب می‌شود.[۶]

بررسی آیات مرتبط با مشارکت زنان در مسائل اجتماعی

بر اساس برداشت پاره ای از مفسران از قرآن کریم، زنان باید خانه نشین باشند و از حضور در اجتماع پرهیز کنند. اما دلایل و تفسیرهای متعددی برای رد این برداشت وجود دارد که در ذیل به بخشی از آن ها اشاره می گردد،  دیدگاه فقهی که حبس و نگهداری زن در خانه را واجب می شمارد، برای قرآنی جلوه دادن آن به این آیه استدلال می کند:« وَ قَرْنَ فىِ بُیُوتِکُن[۷] ؛ در خانه هایتان بمانید»

بر مبنای این تفسیر، حضور اجتماعی زنان بدون موضوعیت است و بر اساس این دستور شریف، قرآن زنان مسلمان را به خانه نشینی و پیوند و معاشرت نداشتن با نامحرمان دستور داده است. استدلال به آیه  مذکور بر این فرض استوار است که، «قرن» برگرفته از ریشه «قرار» به معنای درنگ باشد و نه از ریشه «وقار» که احتمال دیگر است و با سیاق  آیه سازگاری بیشتری دارد؛ یعنی در این صورت «و لا تبرجن» توضیح وقار و  متانت به حساب می آید و می گوید:« حفظ وقار زنان به این است که چونان زنان جاهلیت قدیم، زینت هاشان را آشکار ننمایند بی تردید این توصیه با حضور در جامعه سازگاری بیشتر دارد تا درنگ در خانه».

پی نوشت:۱- محمد، معین ، فرهنگ فارسی معین ، انتشارات نامی ، جلد دوم ،چاپ دوم ، تهران ، ۱۳۸۶ ، ص ۸۳۴و۸۳۵.[۲] – جولیوس گولد، ویلیام ل. کولب، فرهنگ علوم اجتماعی، نشر مازیار، چاپ اول، تهران، ۱۳۷۶، ص ۱۸۱.[۳] – علی، آقابخشی ، مینو افشاری راد ، فرهنگ علوم سیاسی ، تهران ، مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران ، چاپ دوم ، ۱۳۷۵ ، ص ۳۰۰[۴] – احمد، لقمانی، همسران، زندگی، الگوی بالندگی، نشر عطر سعادت،چ۱، قم۸۰،ص۱۳.[۵] – مرکزمطالعات وتحقیقات حوزه ی نمایندگی ولی فقیه در جهاد کشاورزی، خانواده، فرصت ها،فراغت ها، چالش ها، نشر آموزش  کشاورزی، چ اول، تهران۸۶، ص۲۰.[۶] – سید عبدالقیوم ، سجادی، مبانی فقهی مشارکت سیاسی ، فصلنامه علوم سیاسی ، سال دوم ، شماره هشتم ، بهار ۱۳۷۹ ، تهران ،ص۷۴[۷] – سوره احزاب ،آیه ۳۳.

نویسنده: محمدحسین افشاری