مدیریت رفتار جنسی نوجوان (بخش اول)

راهبردهایی برای تنظیم و کنترل رفتارهای جنسی

برای تنظیم و کنترل رفتارهای پر خطر جنسی نوجوانان راهبردهای مختلفی وجود دارد، در غرب بعد از انقلاب جنسی که در دوران معاصر پدید آمد و گرفتار شدن آنها به انواع و اقسام مشکلات پیش گفته، جدای از پژوهش ها و آثار مکتوب در این زمینه، برای دوری از این نوع نابسامانی ها به برنامه های متعددی روی آورده اند.

از جمله: «آموزش جامع مسائل جنسی» (که ضمن ارتقای خویشتنداری جنسی شامل آموزش هایی درباره تقویت دانش، مهارت و نگرش افراد راجع به استفاده از وسایل بهداشتی و جلوگیری از بارداری در هنگام ارتباط جنسی است) و «فقط خویشتنداری جنسی تا زمان ازدواج» (که بر توانمندی خویشتنداری در برابر رفتارهای جنسی خارج از چهار چوب ازدواج تاکید دارد)، می باشد.

اما آمار نشان می دهد ۸۸ درصد از کسانی که وارد برنامه «فقط خویشتنداری» شدند نتوانسته اند تا هنگام ازدواج به خویشتنداری پایبند باشند. به این دلیل بود که طرفداران راهبرد کاهش آسیب، بر آن شدند اجرای کامل خویشتنداری در سطح نظری، چیزی جز پندار نیست.[۱]

الگوی اسلامی مبتنی بر استعفاف

یکی دیگر از راهبردها، الگوی اسلامی مبتنی بر استعفاف است که این الگو در کتاب الگوی تنظیم رفتار جنسی از مهدی عباسی معرفی شده است که عبارتند از: مهارگری، توان افزائی، توانمندی های روانشناختی می باشد. از اینرو با تهیه و پرداختن به بررسی اثر بسته آموزشی تنظیم رفتار جنسی برای دوره بلوغ، می توانیم به تنظیم رفتار جنسی مناسب برسیم.

تنظیم رفتار جنسی، کنترل هدفمند رفتار جنسی از طریق فرایندهای نظارت گری (نگه داشتن یک رکورد از رفتار)، ارزیابی فردی و محیطی (ارزیابی اطلاعات به دست آمده در طول فرآیند خود نظارت گری)، تقویت دهی (دادن پاداش برای رفتار مناسب یا برای رسیدن به هدف) و تنبیه می باشد، که در نهایت به سلامت روانی و آرامش روحی دست خواهد یافت.[۲]

برخی از الگوهای تنظیم رفتار جنسی

لازم است به طور اجمالی به معرفی برخی از الگوهای تنظیم رفتاری جنسی که انجام شدند بپردازیم که از این قرار است: از جمله اقدامات ترویجی، عهد بکارت» است، تعهدی که نوجوانان و جوانان می دهند مبنی بر اینکه تا زمان ازدواج از ارتباط جنسی خودداری کنند.[۳]
دیگر اقدامات «عشق حقیقی منتظر می ماند» است که نام گروهی مسیحی و بین المللی است که با هدف ارتقای خویشتنداری جنسی نوجوانان و دانشجویان دانشگاه ها تا زمان ازدواج تشکیل شده است.[۴] از دیگر برنامه های خویشتنداری جنسی «حلقه های نقره ای» است که نوعی تبلیغ مذهبی برای نوجوانان، بنا بر آیه های انجیل حضرت عیسی مسیح (علیه السلام) به زندگی پاک سوق می دهد.

یکی دیگر از شعارهای این برنامه «بهترین دوست» است برنامه ای آموزشی که اساسا در مدارس دخترانه، دخترانی که به کلاس ششم وارد شده اند، اجرا می شود و تا دبیرستان ادامه دارد که از طریق آموزش مجموعه ای از مهارت ها برای ارتقای سطح نشاط، مصاحبت و مراقبت انجام می شود و در پایان «آموزش مهارت نه گفتن» است که جهت اجتناب از ارتباط جنسی با دوست جنس مخالف آموزش داده می شود؟

از دیرباز نیز تاکنون در بین اندیشمندان مسلمان برای کاهش فشارهای جنسی و پیشگیری از اختلالات و انحرافات جنسی و همچنین نجات افرادی که به نوعی گرفتار برخی ناهنجارهای جنسی شده اند، مطالعات و پژوهشهای متعددی انجام شده است. در کتاب های اخلاقی با رویکرد اسلامی معمولا یکی از فصل های اساسی خود را به بررسی قوه شهویه اختصاص و راهکارهایی برای مدیریت این قوه ارائه می دهند.

در پژوهش ها و آثار متأخر نیز به نیاز جنسی و مشکلات متعددی که برای نوجوانان و جوانان تا پیش از ازدواج ایجاد می کند، نگاهی دوباره شده است. این آثار اگر چه محتواهای مفیدی را در این زمینه ارائه داده اند، لکن تاکنون برنامه مدون، اجرایی و ساختار مندی برای رویارویی با این موضوع اساسی و فراگیر، ارائه راهکارهای عملیاتی و مهارتی برای خویشتن داری جنسی و راه های نجات از انحرافات جنسی برای نوجوانان و جوانان درگیر با این موضوع ارائه نداده اند. برخی از این منابع نیز بر اساس منابع اصیل اسلامی نبوده و آبشخوری از فرهنگ های دیگر دارند. در زمینه خویشتنداری نیز پژوهش های مفیدی انجام شده است، لکن در این آثار به موضوع خویشتنداری به صورت عمومی پرداخته اند و این موضوع را به صورت دقیق و همه جانبه بر مسائل جنسی و فشارهای موجود در این زمینه، تطبیق نداده اند.

البته لازم به ذکر است که چندی قبل پژوهشی با هدف تدوین مداخله مقابله ای مدیریت رفتار جنسی بر اساس الگوی اسلامی تنظیم رفتار جنسی برای جوانان در انتظار ازدواج و امکان سنجی آن در افزایش خویشتنداری جنسی و افزایش مقابله مذهبی به عنوان دو مولفه اساسی در مدیریت رفتار جنسی انجام شد. بدین منظور شاخص ها و مولفه های مدیریت رفتار جنسی بر اساس الگوی تنظیم رفتار جنسی در منابع اسلامی استخراج، و اهداف، تکنیک ها و صورت بندی طرح نمای مداخله مقابله ای مدیریت رفتار جنسی طراحی شده است.

عفت راهی در تنظیم رفتار جنسی

با بیان این مطالب به این نتیجه می رسیم که جای رویکرد اسلامی برای تنظیم رفتار جنسی دوره بلوغ تهی است و اسلام برای تنظیم رفتار جنسی نظر و الگو دارد از قبیل استعفاف، ازدواج و غیره؛ خداوند درباره استعفاف می فرماید: و کسانی که وسیله ازدواج نمی یابند باید پاکدامنی و عفت پیشه کنند تا خدا آنان را از فضل خود توانگر شان سازد.[۵]

 استعفاف، به معنای ایجاد حالتی در نفس است که بر اثر آن، شخص آماده ازدواج، از روی اراده، بر طغیان و سرکشی شهوت جنسی غلبه یافته و هرگز مرتکب فحشا نمی شود.[۶]  پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) درباره ازدواج می فرماید: ازدواج کن تا عفت و پاکدامنی بر عفت خود بیفزایی.[۷]
ادامه دارد…

پی نوشت:[۱] . دیتمور؛ ۲۰۰۹.[۲] . مهدی، عباسی (۱۳۹۱). الگوی تنظیم رفتار جنسی، قم: انتشارات موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث.[۳] . رکتور، جانسون و مارشال ۲۰۰۶.[۴] . اتحادیه ملی روحانیان جوان کاتولیک؛ ۲۰۰۶.[۵] . و لیستعفف الذین لا یجدون نکاحا حتى یغنیهم الله من فضله (سوره مبارکه نور آیه شریفه ۳۳)[۶] . امامی، عبد النبی (۱۳۸۹). فرهنگ قرآن، اخلاق حمیده، قم، مطبوعات دینی (۱): ج: ۱، ص: ۱۳۳.[۷] . تزوج تسعف مع عفتک (شیخ صدوق، معانی الأخبار، عبد العلی محمدی شاهرودی، قم، جامعه مدرسین، اول، ۱۴۰۳ق، ص: ۳۱۸.

نویسنده: محمدحسین افشاری