شبکه سینمای خانگی و تاثیرات آن بر روابط فرازناشویی
زندگی اجتماعی انسان بر اساس ارتباط شکل می گیرد. بر این اساس، ارتباط نه تنها یکی از عناصر مهم و اساسی زندگی گروهی انسان است، بلکه آن را باید سنگ بنای جامعه و هسته اصلی تشکیل ساختمان اجتماعی است؛ چرا که بدون ارتباط، هرگز فرهنگ پدیدار نمی گشت.[۱]
تعریف رسانه
این واژه در زبان فارسی به گونه ای نسبتاً جدید شمرده می شود که گاه در معنای مفرد و گاه در معنای جمع به کار برده می شود، بدین معنا که گاه معادلی برای واژه‌یMedium (رسانه) و گاه معادل Media (رسانه‌ها) است.
رسانه در لغت به معنای روش یا ابزار مادی یا فنی تغییر شکل پیام به علامت ها (سیگنال ها) است که مناسب انتقال از یک مجرا (کانال) ارتباطی معین می باشد. اما در اصطلاح، ابزاری است که به وسیله آنها ارتباط برقرار می شود.[۲]در «فرهنگ بزرگ سخن» در تعریف رسانه آمده است: «وسیله ای که اخبار و اطلاعات را به مردم می رساند؛ مانند رادیو، تلویزیون، مجله و شبکه های کامپیوتری.»[۳]
با این بیان هر آنچه که توان رساندن پیام را از یک فرد یا گروه به دیگر افراد را داشته باشد، می تواند عنوان رسانه را به خود بدهد.
تعریف رسانه های جمعی
ارتباط جمعی، رسالتی است که رسانه های جمعی (گروهی) به عهده دارند. برای فهم بهتر رسانه های جمعی لازم است که ارتباط جمعی به درستی تبیین شود. ارتباط جمعی عبارت است از: «ارتباط جمعی،[۴] نوعی ارتباط است که در آن افراد زیادی ناآشنا، غیرمشخص و نامتجانس، که به آسانی قابل شمارش نیستند، مشارکت دارند. سخنرانی در مجامع عمومی و یا ارسال پیام از طریق برنامه های رادیویی، تلویزیونی و نشریات از این جمله است.»[۵]
با تعریفی که بیان شد حال می توان رسانه های جمعی[۶] را تعریف کرد. به گونه ای می توان قدیمی‌ترین الگوی رسانه، الگوی رسانه های جمعی محسوب می‌شود که صاحب رسانه پیام را می‌فرستاد و همه‌ی مخاطبان صرفاً در نقش دریافت کننده بودند، به عبارت دیگر رسانه های جمعی مجموعه‌ای از وسایل ارتباطی است که عموماً ارتباطی یک سویه را دنبال می‌کنند.»[۷] رسانه‌های دیداری و شنیداری همچون تلویزیون، رادیو و… از جمله مهمترین رسانه‌های جمعی (گروهی) می باشند.
فرآیند ارسال و دریافت در رسانه های جمعی در دو ویژگی مهم وجود دارد:
ویژگی اول) تعداد مخاطبان در رسانه های جمعی زیاد است. به گونه ای که برخی بر این باور هستند که همین تعداد زیاد مخاطب، باعث هویت بخشیدن به رسانه های جمعی می شود.
ویژگی دوم) فرستنده و گیرنده ارتباط دو طرفه ندارند و اگر هم این ارتباط از سوی گیرنده پدیدآورده شود، بسیار ضعیف است. در واقع فرستنده به مانند شخصی است که پشت به مخاطب کرده و با او حرف می زند.
در مقابل رسانه های جمعی (گروهی) اصطلاح دیگری نیز وجود دارد که از آن به شبکه های اجتماعی[۸] تعبیر می شود. به رسانه‌های اینترنتی و تعاملی و تحت موبایل مانند فیس بوک و تلگرام و غیره، شبکه‌های اجتماعی می‌گویند.[۹]
شبکه های سینمای خانگی
برخی این اصطلاح را با شبکه های خانگی یکی می دانند. رسانۀ خانگی یا شبکۀ نمایش خانگی یا ویدئو رسانه به ناشر فیلم ویدئویی یا سریال گفته می‌شود. یک رسانۀ خانگی ممکن است دوبلاژ و توزیع یک فیلم را انجام دهد یا ممکن است خود دست به تولید بزند و محصول را توزیع کند.
در کنار این اصطلاحات، اصطلاح دیگری با عنوان برنامه های ویدئویی درخواستی ضبط شده (VOD) نیز وجود دارد. VOD مخفف Video On Demand (برنامه ویدئویی درخواستی ضبط شده) یکی از مجموعه خدمات قابل ارایه از طریق IPTV[۱۰] است.
در VOD این امکان وجود دارد که فیلم‌های سینمایی، سریال‌های تلویزیونی، مستندهای جذاب، برنامه های آموزشی و… در اختیار کاربران قرار بگیرد. معمولا در صفحه‌ای که برای نمایش لیست این ویدئوها به کاربر تعبیه می‌شود، تمهیداتی مثل جستجو بر اساس نام فیلم، بازیگران، کارگردان و همچنین اطلاعاتی در مورد قیمت، مدت زمان اجاره و قوانین مربوط به محتوا قرار می‌گیرد.
رسانه های خانگی فعال در ایران
برخی از رسانه های خانگی فعال در ایران عبارت است از:
- مؤسسه قرن ۲۱
- هنرنمای پارسیان
- تصویر دنیای هنر
- افق رسانه پاسارگاد
- مؤسسه رسانه‌های تصویری
- تصویرگستر پاسارگاد
- پارس ویدئو
- مؤسسه هنرهای تصویری سوره
- گلرنگ رسانه
- سروش سیما
- هنر اول
- فانوس خیال
- جوانه پویا
- پرده نقره‌ای
- مؤسسه سرو رسانه پارسیان
- هنر هشتم
- سینما هفت
- آوانمای سپهر (موسیقی و کنسرت خارجی)
مجموعه سریال های ساخته شده در رسانه های ایرانی
| نام فیلم | کارگردان | سال تولید | گونه (ژانر) فیلم |
| آسپرین | فرهاد نجفی | ۱۳۹۴-۹۵ | درام معمایی جنایی |
| آشوب | کاظم راست‌گفتار | ۱۳۹۱ | درام معمایی جنایی |
| آقازاده | بهرنگ توفیقی | ۱۳۹۸-۹۹ | اجتماعی سیاسی درام |
| ابله | کمال تبریزی | ۱۳۹۳ | کلاسیک |
| احضار | رامین عباسی‌زاده | ۱۳۹۷ | ترسناک |
| بالش ها | مسلم آقاجانزاده | ۱۳۹۶ | طنز کودکانه |
| خواب زده | سیروس مقدم | ۱۳۹۸ | ترسناک |
| دادزن | سیامک خواجه وند | ۱۳۹۹ | کمدی اجتماعی |
| دل | منوچهر هادی | ۱۳۹۸ | عاشقانه ملودرام اجتماعی |
| دندون طلا | داود میرباقری | ۱۳۹۴ | درام خانوادگی |
| رقص روی شیشه | مهدی گلستانه | ۱۳۹۷ | اجتماعی عاشقانه |
| ریکاوری | بهادر اسدی | ۱۳۹۸ | خانوادگی اجتماعی |
| ساخت ایران | محمدحسین لطیفی | ۱۳۹۱ | طنز اجتماعی |
| سال های دور از خانه | مجید صالحی | ۱۳۹۷ | طنز اجتماعی |
| قورباغه | هومن سیدی | ۱۳۹۹ | درام |
| سیگنال موجود است | مهدی مظلومی | ۱۳۹۶ | طنز اجتماعی |
| شاهگوش | داود میرباقری | ۱۳۹۲ | طنز اجتماعی |
| شوخی کردم | مهران مدیری | ۱۳۹۲ | طنز اجتماعی |
| شهرزاد | حسن فتحی | ۱۳۹۴ | درام رمانتیک تاریخی |
| عاشقانه | مهدی گلستانه | ۱۳۹۴-۹۴ | درام رمانتیک عاشقانه |
| عشق تعطیل نیست | بیژن بیرنگ | ۱۳۹۳ | طنز اجتماعی |
| عطسه | مهران مدیری | ۱۳۹۴ | طنز اجتماعی |
| قلب یخی | محمدحسین لطیفی | ۱۳۸۹ | درام معمایی جنایی |
| قهوه تلخ | مهران مدیری | ۱۳۸۹ | طنز تاریخی |
| کرگدن | کیارش اسدزاده | ۱۳۹۸ | اکشن اجتماعی |
| کوچه مروارید | سعید سالارزهی | ۱۳۹۳ | کودکانه |
| گلشیفته | بهروز شعیبی | ۱۳۹۶ | کمدی اجتماعی |
| گنج مظفر | مهران مدیری | ۱۳۹۲ | طنز تاریخی |
| مانکن | حسین سهیلی زاده | ۱۳۹۷-۹۸ | درام اجتماعی |
| ملکه گدایان | حسین سهیلی زاده | ۱۳۹۹ | درام اجتماعی |
| ممنوعه | امیر پورکیان | ۱۳۹۷ | درام اجتماعی |
| موچین | حسین تبریزی | ۱۳۹۹ | کمدی اجتماعی خانوادگی |
| نهنگ آبی | فریدون جیرانی | ۱۳۹۷ | اجتماعی معمایی عاشقانه هیجانی |
| ویلای من | مهران مدیری | ۱۳۹۱ | طنز اجتماعی |
| هم گناه | مصطفی کیایی | ۱۳۹۸ | خانوادگی اجتماعی |
| هیولا | مهران مدیری | ۱۳۹۷ | طنز سیاسی |
| هشتگ خاله سوسکه | محمد مسلمی | ۱۳۹۷ | ظنز کودکانه |
نقش رسانه ها در تسهیل گری روابط فرازناشویی
به طور خاص، این روزها نقش سریال‌های شبکه نمایش خانگی در سبد مصرف کالاهای فرهنگی خانواده پررنگ تر از قبل شده است. دسترسی آسان به وی او دی ها و پلتفرم های جدید و حذف لوح های فشرده نیز از جمله دلایل دیگر استقبال از این سریال ها شده است. به ویژه که ستاره‌های سینما هم پایشان به شبکه نمایش خانگی باز شد و بسیاری از کارگردان هایی که در این حوزه فعالیت می کنند، با استفاده و بهره گیری از این چهره ها راه فروش آثار خود را هموار کردند.
در بررسی های صورت گرفته می توان سه دسته آسیب را از سوی این رسانه ها رصد کرد. این آسیب ها عبارتند از:
- قصه های پرتکرار سریال های ناتمام؛ همچون: قهوه تلخ، ابله، سریال رقص روی شیشه.
- داستان های کپی شده از سریال های ترکیه؛ همچون: دل.
- به تصویر کشاندن زندگی های لاکچری؛ همچون: دل، ممنوعه.
- ترویج بی بند و باری و عشق های مثلثی؛ که در ادامه به توضیح نمونه هایی از آن می پردازیم.
بررسی چهار نمونه
۱. سریال ممنوعه
یکی از سریال هایی که به سبک زندگی اغراق‌آمیز و کاملاً هنجارشکنانه، از متن جامعه و خانواده ایرانی را به‌تصویر کشید، سریال ممنوعه بود که موج گسترده رسانه‌ای برای توقف سریال به‌راه افتاد. استفاده علنی کوکائین مقابل دوربین و معرفی روابط یک گروه مختلط از دختران و پسران که با روشی شبیه «کارتی پارتی»، پارتنر جنسی خود را انتخاب می‌کنند، از نشانه‌های نمایشی ممنوعی بود که در این سریال استفاده شد.
عشق برکه مجرد به سامی همسر ترانه
۲.سریال شهرزاد
ارتباط شهرزاد میان قباد و فرهاد
۳.سریال رقص روی شیشه
در این سریال، روایتی از یک مثل عشقی عجیب را برای مخاطبانش بیان می شود. ماجرای تلاش همه‌جانبه «ادریس» برای رسیدن به «رعنا» همسر «یغما» را نمایش می‌داد.
۴.سریال مانکن
سریال «مانکن» به کارگردانی حسین سهیلی زاده قصه عاشقانه کاوه و همتا است که هر دو از طبقه محروم جامعه هستند و مشکلات مالی و اقتصادی مانع زندگی عاشقانه آنها می شود و ناگهان فردی به نام کتی برای تکمیل ضلع سوم این عشق پیدا می شود. این سریال با ادغام عشق، خیانت و مافیا تلاش دارد مخاطب خود را با استفاده از این هیجانات جنسی و … جذب نماید.
۵.سریال دل
در این سریال از یک سو مثلث عشقی میان رستا، آرش و رابی و از سوی دیگر مثلث عشقی آوا، رستا، آرش. ونیز مثلث عشقی آرش، نکیسا و رستا و نیز مثلث عشقی میان پدر آرش، مرسده و فاراب هم بخش دیگری از این قصه است!
[۱] . محمدحسن امیرتیموری، رسانه های آموزشی، شیراز: نشر ساسان، ۱۳۷۷، ص ۱۰.
[۲] . حمیده احسانی، نقش و تاثیر رسانه ها در تربیت اجتماعی و دینی کودکان، نوجوانان، جوانان و خانواده، فصلنامه نخبگان علوم و مهندسی، شماره ۶، دی ماه ۱۳۹۶، ص ۱۱.
[۳] . حسن انوری، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: نشر سخن، ۱۳۸۱، ج ۴، ص ۳۶۱۵.
[۴] . Mass communication
[۵] . محمدحسن امیرتیموری، رسانه های آموزشی، شیراز: نشر ساسان، ۱۳۷۷، ص ۱۴.
[۶] . Mass media
[۷] . Adam Kuper and Jessica Kuper, The Social Science Encyclopedia, Routledge 2001,p: 511.
[۸] . Social media
[۹] . احمد اکبری، «نقش شبکه های اجتماعی در ایجاد و مهار بحران ها»، فصلنامه ره آورد نور، شماره ۴۸، ص ۳۳.
[۱۰] . IPTV سیستمی را توصیف می‌کند که در آن با استفاده از پهنای باند وسیع اینترنت، خدمات تلویزیون دیجیتال ارائه می‌شود. دسترسی به شبکه‌های اطلاع‌رسانی، حضور مجازی در کلاس‌های آموزشی، دریافت انواع خدمات بانکی، مطبوعاتی، پزشکی، بیمه و جا به جایی زمان در پخش برنامه‌های تلویزیونی تنها بخشی از انواع خدماتی است که از طریق زیرساخت‌های مخابراتی و پروژه IPTV قابل دریافت است.
نویسنده: محمدحسین افشاری
