هنر گفتن
یکی از مهارت هایی که هر کسی بدان نیاز دارد، مهارت سخن گفتن است. نعمت سخن گفتن یکی از نعمت های الهی است که به انسان داده شده است. برخی بر این باور هستند که یکی از شاخصه‌های تمایز انسان از غیر انسان، نعمت سخن گفتن است. خدای متعال بعد از خلقت پر راز و رمز انسان فوراً به نعمت و عظمت «بیان» اشاره می‌کند و می‌فرماید: «الرَّ‌حْمَـنُ، عَلَّمَ الْقُرْ‌آنَ، خَلَقَ الْإِنْسَانَ، عَلَّمَهُ الْبَیَانَ؛[۱] انسان را آفرید، و به او بیان و نطق را تعلیم داد».
بر همین اساس توجه به این نعمت الهی و بهره گیری درست از این نعمت، خود شکرانه این نعمت است.
کارکردهای سخن گفتن
- یکی از راه های انتقال احساسات میان انسان ها، به وسیله زبان است. انسان ها با سخن گفتن، احساسات خود را با دیگری در میان می گذارند. دلخوری خود و شادی ای که در دل دارد، را با کلماتی قابل فهم برای دیگری بیان می کند.
- زبان و سخن گفتن، راهی است برای بیان نیازهاست. در اوایل کودکی این امر با زبان بدن هست. کودک با گریه به دیگران می فهماند که نیاز به خوراک دارد و یا مایل به توجه بیشتری از سوی دیگران است. اما وقتی سنی از انسان می گذرد، نیازها تنوع پیدا می کند و اینجاست که دیگر زبان بدن کفایت این امر را نمی کند. از همین روی زبان، بهترین وسیله برای بیان این نیازهاست.
- زبان راهی برای رسیدن به خواسته هایی است که در طول زمان تغییر می کند.
- زبان وسیله ایست که با آن می توان خط قرمزها و دغدغه ها را برای دیگران بیان کرد.
اینها بخشی از کارکردهایی است که سخن گفتن برای انسان به همراه دارد و سخن در این میان، بیشتر از این مواردی است که در اینجا بیان شد.
کارکرد ناقص «گفتن»
حال اگر کارکردهای گفتن به درستی صورت نگیرد و خواسته ها، احساسات، نیازها به درستی بیان نشود، پیام رسانی یک امر ناقصی خواهد بود.
به زبانی دیگر، اگر نیازها تامین نشود، ناکامی اتفاق می افتد و تولید رنجش می کند. این تولید رنجش، می تواند به سلامت روان آسیب زده و انسان را مهیای اختلالات جسمی و روانی کند.
وقتی پیام رسانی ناقص صورت گیرد، ممکن است سه نوع پیام رسانی ناقص صورت بگیرد. این سه نوع پیام رسانی ناقص عبارتند از:
- سرکوب گرها: این ارتباطات باعث می شود شخص، رنج خود را حذف کند و در خود فرو برد که این مورد دو آسیب به همراه خواهد داشت. یا منجر به خشم انفجاری می شود و در یک لحظه نامناسب، اقدام به پرخاشگری می کند و یا آنکه منجر به مشکلات روان تنی می شود.
- پرتاب کننده ها: این افراد در این دست از رابطه ها، رنج شان را به سمت دیگری پرتاب می کنند.
- جابه جا کننده ها: این رنج در رابطه ها را به موقعیت دیگری انتقال می دهد. به عنوان نمونه: دلخوری خود را به سمت همسر و یا فرزندان خود سوق می دهد.
مراحل پیام رسانی کامل
برای اینکه یک پیام رسانی به صورت کامل صورت بگیرد لازم است به مراحل زیر توجه شود:
- زمان و مکانی را برای گفتن انتخاب کنید که هر دو بر خود مسلط هستید. (تسلط بر احساسات)
- رفتار یا رویدادی که باعث رنجش دو طرف می شود را به طور کامل توصیف کنید.
- احساس های تجربه شده خود را به صورت عینی بیان کنید.
- به فکر یا افکار تجربه شده خود، اشاره کنید.
- مسئولیت فکر و احساس خود را بپذیرید.
- به خواسته خود به صورت عینی و دقیق اشاره کنید.
ارتباط موثر برای چه کسانی ضروری است؟
- برای افرادی که در رابطه با دیگران سرد هستند. این افراد یا نیازی به ارتباط با دیگران در خود نمی بینند و یا آنکه این نیاز را احساس می کنند ولی توان ارتباط با دیگران را در خود نمی بینند. از این روی این افراد، نیاز به یادگیری مهارت ارتباط موثر در ایشان بیشتر از دیگر افراد است.
- زوجین پر تعارض، دسته دیگری هستند که این نیاز در ایشان دیده می شود. همسرانی که نمی توانند با هم دیگر به گونه ای درست سخن بگویند، مسائل خویش را با یکدیگر مطرح و حل کنند، زوجین پرتعارض به شمار می آیند. از همین روی یادگیری مهارت ارتباط موثر به ایشان یاد می دهد که چه وقت و چگونه با هم سخن بگویند.
- زوجین عصبی. این زوجین، توان انتقال درست احساسات و هیجانات را ندارند. از همین روی در این مهارت به ایشان آموزش داده می شود از گفتن سخنانی که مرزهای احساسات دیگری را آسیب می زند، باید دوری کرد.
- زوجین بحرانی. زوجینی که در حال جدا شدن از هم هستند.
- زوجینی که به راحتی نسبت به دیگری در سخن گفتن، سوء تفاهم پیدا می کنند. این گروه به راحتی می توانند با یادگیری مهارت های ارتباط موثر این سوء تفاهم های خود را حل کنند و زندگی خوبی داشته باشند.
پی نوشت:[۱] سوره رحمن/آیه ۳-۴.
نویسنده: محمدحسین افشاری
